Οι «ζωντανοί μέχρι τα νύχια» Έλληνες

Η «πύλη των λεόντων» στον αρχαιολογικό χώρο των Μυκηνών.

«Μιλάω γι' αυτές τις λοξοδρομήσεις του γιατί ήταν ένα απολαυστικό αντίδοτο στις μονομανείς, μονόδρομες και εντελώς άχαρες συζητήσεις των μορφωμένων Άγγλων στην Αθήνα. Ένα απόγευμα με αυτούς τους βλάκες, που δεν σταματάνε να μιλάνε, ήταν πάντα αρκετό για να μου προκαλέσει μια διάθεση αυτοκτονίας. Ο Έλληνας είναι ζωντανός μέχρι τα νύχια• εκπέμπει ζωτικότητα, αναβράζει, είναι πνευματικά πανταχού παρών. Ο Άγγλος είναι λυμφατικός, φτιαγμένος για την πολυθρόνα, το τζάκι, την σκοτεινή ταβέρνα, το διδακτισμό». 
Χένρι Μίλερ, «Ο Κολοσσός του Μαρουσιού και Πρώτες Εντυπώσεις από την Ελλάδα», εκδόσεις Μεταίχμιο, σελ. 135

Ο Χένρι Μίλερ, στο απόσπασμα από το έργο που παρατέθηκε, αναφέρεται στις διαλεκτικές «λοξοδρομήσεις» του Γιώργου Σεφέρη. Τον γνώρισε καλά όταν επισκέφθηκε την πατρίδα μας και μαγεύτηκε από την πνευματική πολυπραγμοσύνη του ποιητή μας. Στο πρόσωπό του αλλά και στις φυσιογνωμίες που συνάντησε στην περιπλάνησή του στα ελληνικά χώματα βρήκε ένα από τα νοήματα ζωής, που έχει προ πολλού απωλέσει η Δύση. Την ζωτικότητα, την πανταχού παρουσία όπου υπάρχει... αναβράζον αίμα και βούληση για εμπειρίες. Λες και όλα είναι καινούρια. Σαν να είναι η πρώτη μας μέρα επί της γης – και μαζί η τελευταία.
Αξίζει να σημειωθεί, προς άρση παρανοήσεων, ότι ο Χένρι Μίλερ γεννήθηκε Αμερικανός αλλά δεν ήταν «αμερικανάκι» - με την υποτιμητική έννοια του όρου. Δεν ήταν κάποιος αφελής που εξιδανίκευσε τη ράτσα μας νομίζοντας ότι όλοι έχουμε

την αρετή του Αριστείδη, το κάλλος του Αλκιβιάδη, την ευψυχία του Λεωνίδα και το ταλέντο του Σοφοκλέους. Σε άλλα σημεία του αξιομνημόνευτου έργου του γίνεται ξεκάθαρο ότι ο Μίλερ μας είχε «διαβάσει» σαν κανονικούς ανθρώπους. Με ελαττώματα, δόλο, ροπή στην εξαπάτηση, πάθη και άλλα πολλά που χαρακτηρίζουν τις ένσαρκες οντότητες και όχι τα κείμενα, τα αγάλματα ή τα πορτρέτα Φαγιούμ. Επειδή μας είδε... στην κανονικότητά μας γι' αυτό αποθέωσε το πιο υπέροχο στοιχείο της φυλής μας: την ζωντάνια, τα πανάρχαια νιάτα μας.

Τίμαιος

Η αλήθεια είναι ότι αυτή η ζωντάνια δεν εξηγείται εύκολα. Για να γίνει εφικτή μια πειστική ερμηνεία, μάλλον, πρέπει να υπάρξει συστηματική προσπάθεια από μεγάλη επιστημονική προσπάθεια από ειδικούς διαφόρων κλάδων και ειδικοτήτων. Ωστόσο, το γεγονός παραμένει. Από τον Ουγκώ και τον Νίτσε μέχρι τον Μίλερ, τον Γκαίτε και τον Αιγύπτιο ιερέα που μίλησε στον Σόλωνα, το πόρισμα είναι απαράλλαχτο: είμαστε παιδιά. Με την ευθυμία, την αμεριμνησία, την επιπολαιότητα και την ένταση των συναισθημάτων που έχουν οι άνθρωποι στην τρυφερή ηλικία τους. Συμβολίζουμε την αυγή του είδους μας και τις αρχικές πηγές της σοφίας του. Όποιος αποπειράται να μας «γειώσει», να μας εναρμονίσει με την νερόβραστη «υπευθυνότητα» του μεσήλικα ή την ηττημένη κατήφεια του πρεσβύτη προσπαθεί να μας νικήσει οριστικά χωρίς να κηρύξει επίσημα τον πόλεμο ή να ρίξει μια πιστολιά εναντίον μας. Οι Έλληνες, όπως μας αποκαλύπτει ο Πλάτων στον «Τίμαιό» του είναι παιδιά που δεν μπορούν να γεράσουν οι ψυχές τους επειδή δεν έχουν πεποιθήσεις να κάθονται σαν τους γύπες πάνω σε κληρονομούμενες δοξασίες. Ο κόσμος γύρω μας καταστρέφεται από τα πύρινα ρεύματα των ουρανών κι εμείς εξαιτίας αυτού μένουμε άμουσοι, αγράμματοι και χαρωποί. Και τα ξαναφτιάχνουμε όλα, χωρίς να περιμένουμε την επόμενη καταστροφή που αναπόφευκτα έρχεται. Όπως τα παιδιά σε εμπόλεμες ζώνες που παίζουν δίπλα στα ορύγματα, τις γκρεμισμένες κατοικίες και τις γούβες που άνοιξαν οι βόμβες των μαχητικών αεροσκαφών.
Η ρητορική των πολιτικών δυνάμεων που θέλουν να διαχειριστούν εφήμερη ισχύ και δεν σκέφτονται να γράψουν Ιστορία είναι γεμάτη με την οσμή της πτωμαΐνης που συμβολίζει η πειθήνια «ωριμότητα» του ξοφλημένου. Οι ευήθεις λογιστές έχουν την αυταπάτη πως είναι δυνατόν να μετατραπεί ο Αππόλων και ο Διόνυσος μέσα μας σ' ένα κουρασμένο ανθρωπάκι που δουλεύει σαν τον είλωτα από τις έξη μέχρι να ξαναφέξει για να πνίξει έπειτα τον εσωτερικά εξεγερμένο εαυτό του σε μισόλιτρα μπύρας κάθε Παρασκευή απόγευμα και κάθε Σαββατόβραδο. Οι βαριές χιλιετίες μας θα τους πλακώσουν μέχρι ασφυξίας. «Η αρχαία ψυχή ζει μέσα μας, αθέλητα κρυμμένη» προειδοποιούσε ο Παλαμάς. Να είμαστε λίγο τυχεροί μονάχα, να αντέξει το σαρκίο μας, να ζήσουμε καλά για να δούμε όλοι άναυδοι και γελαστοί την εκπλήρωση της προφητείας. Οι αιώνες των αιώνων ψηφίζουν Ελλάς...