Η χίμαιρα, οι Έλληνες και η ομορφιά

Ο ναός του Ποσειδώνα στο Σούνιο λούζεται με το φως της πανσελήνου.

«Πόσο απερίγραπτα εξαίσιος είναι επομένως ο Όμηρος, ο οποίος ως μεμονωμένο ον, έχει μ' αυτή την απολλώνια λαϊκή κουλτούρα την ίδια σχέση που έχει ο μεμονωμένος καλλιτέχνης του ονείρου με την ικανότητα του λαού και της φύσης γενικά για όνειρα. [...] Ο αληθινός σκοπός κρύβεται κάτω από μια χίμαιρα: κι ενώ απλώνουμε τα χέρια για να την πιάσουμε, η φύση πετυχαίνει τον σκοπό της εξαπατώντας μας. Στους Έλληνες, η 'θέληση' ήθελε να δει τον εαυτό της μέσα στη μεταμόρφωση της μεγαλοφυΐας και του κόσμου της τέχνης· τα πλάσματά της, για να δοξαστούν έπρεπε να νιώσουν τα ίδια πως ήταν άξια να δοξαστούν· έπρεπε να ξαναδούν τον εαυτό τους σε μια ανώτερη σφαίρα, δίχως να λειτουργεί σαν προσταγή ή σαν μομφή αυτός ο τέλειος κόσμος της θέασης. Αυτή είναι η σφαίρα της ομορφιάς, στην οποία αυτά έβλεπαν την ίδια τους την αντανάκλαση, τους Ολύμπιους».
Φρίντριχ Νίτσε, «Η Γέννηση της Τραγωδίας», εκδόσεις Βάνιας, σελ. 67

Επί σειρά ετών, δεκαετιών, αιώνων (ίσως και να έχει συμπληρωθεί ακόμα και χιλιετία) διεξάγονται δύο παράλληλες εκστρατείες. Η μια έχει στόχο την εμπέδωση της ομορφιάς ως βασικό στοιχείο της ανθρώπινης καθημερινότητας. Η άλλη, την ασχήμια – ως νοείται η έλλειψη σχήματος και η αφαίρεση της Τέχνης από το είναι και το σκέπτεσθαι των πολυάριθμων εκπροσώπων του είδους μας. Η παράταξη της ομορφιάς και του αναβιβασμού του ανθρώπου σε καθαρή ιδέα αλλά με παλλόμενη σάρκα, σφύζον αίμα και κοχλάζουσα συνείδηση έχει ένα πλεονέκτημα. Μπορεί, είτε ερωτηθεί σχετικά είτε όχι, να
σου δείξει σχήματα. Δύναται να υποδείξει πρότυπο, μοντέλο, αρχέτυπο προς ακολούθηση, παρακολούθηση και εφαρμογή: Αυτό είναι οι Έλληνες. Οι φωτισμένοι νόες που ξυπνούσαν αγκαλιά με τον Απόλλωνα και νύχτωναν με τον ασυγκράτητο Διόνυσο δαχτυλόδειχναν τους Δελφούς, την Επίδαυρο, την Δωδώνη, τον Παρθενώνα, την Λακεδαίμονα, την Σαμοθράκη. Όσοι κοινωνούσαν με την αλήθεια και επικοινωνούν τις σκέψεις τους με εργαλείο τον μύθο βίωναν το θαύμα της Ελλάδας, την υπέροχη χίμαιρα που επινόησε η φύση για να κάνει τη δουλειά της. Κι οι καλλιτέχνες που μεταλάμβαναν το φως μας γίνονταν οι ίδιοι Τέχνη – όπως προτείνει ο Νίτσε σε άλλο σημείο του ίδιου έργου.

Οι άσχημοι

Εκείνοι που ντελαλίζουν την ασχήμια γνωρίζουν ότι δεν βρίσκονται σε θέση να κάνουν υποδείξεις. Μόνο διαταγές. Ούτε θέλουν να παροτρύνουν οποιονδήποτε να αποκτήσει σχέση με τη μορφή. Η μορφή είναι σχήμα και η ασχήμια στερείται περιγράμματος. Η ασχήμια έχει πολεμική σχέση με τον πολιτισμό μας διότι δεν μπορεί να υπάρξει πέριξ αυτού – πολλώ δε μάλλον εντός του. Βασική αποστολή τούτης της παράταξης είναι να αναιρέσει τη δυνατότητα την οποία περιγράφει ο Νίτσε και έχουν οι Έλληνες απανταχού της Γης, οι Έλληνες κάθε έθνους και φυλής: «για να δοξαστούν έπρεπε να νιώσουν τα ίδια πως ήταν άξια να δοξαστούν· έπρεπε να ξαναδούν τον εαυτό τους σε μια ανώτερη σφαίρα». Η συστηματική υποτίμηση του Ελληνισμού και των φυσικών φορέων του (υλικών τε και άυλων) είναι ένα πολεμικό όπλο, εξαιρετικά εξελιγμένο. Αφαιρούν τη δόξα, την αποθέωση, την ομορφιά, την πνευματική ανωτερότητα ακυρώνοντας εκ των προτέρων κάθε πιθανότητα να σκεφτείς πως την αξίζεις!
Κάποιος που είναι «ψεύτης, κλέφτης, οφειλέτης, ικέτης κι εξαρτώμενος» πώς θα μπορέσει να κινητοποιήσει τα εσωτερικά του ύδατα με τέτοιον τρόπο ώστε να ανέβει επίπεδο; Όσοι είναι πεπεισμένοι ότι δεν «αξίζουν» πώς θα μπορέσουν να ορίσουν την τιμή της... αναξιότητάς τους; Μόνο τα κόστη θα τους έρχονται κατά νου όποτε γίνεται λόγος για την περίπτωσή τους. Εκείνοι που νιώθουν τα πόδια τους βιδωμένα στο έδαφος μπορούν να ανοίξουν φτερά και να πετάξουν; Αν η «πραγματικότητα» εκδηλώνεται ως απτός εφιάλτης ποιος θα δώσει σημασία στην «χίμαιρα», ειδικά όταν του λένε για το «επικίνδυνο κυνήγι» της, το οποίο μπορεί τον εφιάλτη να τον κάνει τρισχειρότερο;
Αλήθεια, πόσο καιρό έχουμε να δούμε τον εαυτό μας μέσα στο αιθερικό πεδίο ενός ονείρου; Πόσα χρόνια ακόμα θα περάσουν μέχρι να πράξουμε ό,τι μας συμβουλεύει -εμμέσως πλην σαφώς- ο Γερμανός φιλόσοφος; Να μας αντικρίσουμε εντός της μεταμόρφωσης της μεγαλοφυΐας και του κόσμου της τέχνης. Όπως, κάποτε, μας ερχόταν εντελώς αυθόρμητα, απολύτως φυσικά.
Ούτως έχουν οι δύο ανώνυμες αλλά κραταιές παρατάξεις του κόσμου τούτου. Τώρα που γνωρίζουμε, καιρός να επιλέξουμε αυτήν που μας ταιριάζει.