Πώς να καταργήσουμε τις περιττές δαπάνες

«Κι ο στρατηγός ο γνωστικός για τα πιο μισητά θυσίασε τα πιο ακριβά του˙ το τέκνο του, τη χαρά του σπιτιού του, τα χάρισε στον αδελφό του, για να βρη εκείνος την γυναίκα του την κλεμμένη με το θέλημά της κι όχι με το στανιό».
Ευριπίδου «Τρωάδες», στ. 370-373, Άπαντα Αρχαίων Ελλήνων, εκδόσεις Πάπυρος σελ. 35

Εδώ μιλάει η Κασσάνδρα. Φημίζεται για τις δυσοίωνες προφητείες της αλλά η αλήθεια και η ακρίβεια είναι κακοί οιωνοί μόνο για εκείνους που επιλέγουν να ζουν δίχως αυτές. Η κόρη της Εκάβης, που ετοιμάζεται να καταντήσει «κρυφό ταίρι στο κρεβάτι του Αγαμέμνονα» (στ. 252) αφηγείται εικόνες από το μέλλον κι εξηγεί τις βάσεις τους στο παρελθόν, ευρισκόμενη σε κατάσταση ιερής μανίας. Η στάση της απέναντι σ’ εκείνον που πάτησε την πατρίδα της κι ετοιμάζεται να την ατιμάσει χαρακτηρίζεται από
οίκτο και πικρή ειρωνεία. Στο αρχαίο κείμενο τον χαρακτηρίζει σκωπτικά «σοφό» εννοώντας το ακριβώς αντίθετο.
Ο Αγαμέμνων θριάμβευσε τυπικά και κατατροπώθηκε ουσιαστικά. Στο Φαίνεσθαι είναι ο στρατηγός που πολιόρκησε επιτυχώς την Τροία του φωτός και στο Είναι αξιολογείται περίπου ως αυτόχειρας χωρίς αιτία! «εχθίστων ύπερ τα φίλτατα ώλεσε». Η Ιφιγένεια, η κόρη του, θυσία για να φυσήξει άνεμος και να σαλπάρει η πολεμική νηοπομπή των Ελλήνων για την Τροία. Ο Αγαμέμνων θυσίασε την χαρά της οικογένειάς του για να βρει ο αδελφός του Μενέλαος την Ελένη που τον εγκατέλειψε με τη δική της θέληση! Τα πιο αγαπημένα, δηλαδή, θυσία για να βρεθούν τα πιο μισητά.
Αυτή είναι η άχαρη ιστορία των περιττών δαπανών όλων των κοινωνιών, όλων των εποχών. Αυτή είναι η σύνοψη του προσωπικού δράματος των ανθρώπων που δεν μπορούν να διαχειριστούν την ισχύ του ατομικού όπλου, το οποίο αποκαλείται ελεύθερη επιλογή. Πόσοι πολιτικοί δεν έχουν κατασπαταλήσει το ακριβό (ανθρώπινο δυναμικό, εργατοώρες, κρατικούς πόρους) για το ευτελές προσωπικό τους συμφέρον, τη μεγαλομανία τους, τις εμμονές και τις ιδεολογικές αγκυλώσεις; Πόσες εκατοντάδες εκατομμύρια νέων, ηλικιωμένων, αμάχων, βρεφών, ανθρώπων όλων των ηλικιών δεν έχουν κομματιαστεί σε αχρείαστους πολέμους;
Και σε προσωπικό επίπεδο. Πόσο χρόνο έχουμε δαπανήσει ασχολούμενοι με πράγματα και πρόσωπα που όχι μόνο δεν μας ωφέλησαν αλλά μας έβλαψαν; Πόσες ελπίδες και προσδοκίες έχουμε επενδύσει σε καταστάσεις που οδήγησαν στην απώλεια, την θλίψη, την απογοήτευση;
Ο Ευριπίδης είχε αποθέματα διαύγειας ικανά για να του δείξουν ότι η ανθρώπινη δραστηριότητα επενδύεται λίγο στο καλό ενώ το μεγαλύτερο μέρος της αφιερώνεται στην καταστροφή. Εργαζόμαστε συστηματικά, πυρετωδώς για ό,τι πρόκειται να μας διαλύσει. Ο καθένας αν κοιτάξει προς τα πίσω στην διαδρομή του θα δει ότι οι επιτυχίες που έχει κατορθώσει έγιναν σε πείσμα και του ιδίου του εαυτού του, που σπαταλήθηκε στο τίποτα.

Οικονομία

Οι άνθρωποι που έχουν εξελιχθεί και ως προσωπικότητες αλλά και ως επαγγελματίες έχουν μια κοινή ιστορία να αφηγηθούν: ξοδεύτηκαν όσο το δυνατόν λιγότερο στα πεδία των «εχθίστων» και αφιέρωσαν όσο περισσότερο κόπο, ενδιαφέρον και αγάπη είχαν στα «φίλτατα». Όσα γνωρίζουμε εκ των προτέρων πως φέρουν την σφραγίδα της αρετής και τα αποδεχόμαστε ως συμβατά με τις αξίες μας χρήζουν της προσοχής μας. Δεν πρέπει να τα θυσιάζουμε σαν την Ιφιγένεια στο βωμό γινατιών, αλγεινών σκέψεων και άνομων πόθων.
Στην τραγωδία η Κασσάνδρα απευθύνει τα λόγια της στην μητέρα της Εκάβη και μέσω εκείνης, της επιβλητικής μάντισσας ο Ευριπίδης μας προτείνει να μην ξοδευόμαστε σε ανάξιες δραστηριότητες.
Ο ίδιος δεν έγραψε αυτούς τους στίχους δίχως να έχει πληρώσει το αντίτιμό του στην γνώση. Οι γάμοι του πρώτα με την Μελιτώ και έπειτα την Χοιρίνη (ή Χοιρίλη) δεν στέφθηκαν με ιδιαίτερη… επιτυχία. Αμφότερες οι γυναίκες που επέλεξε ο τραγικός ποιητής δεν άφησαν και τόσο καλό όνομα στην Ιστορία. Και οι δύο γάμοι του Ευριπίδου διαλύθηκαν λόγω της απιστίας των γυναικών – κάτι που έκανε την πένα του κάπως περισσότερο δεικτική από άλλους ομότεχνούς του σε συναφείς περιπτώσεις. Γι’ αυτό και η τόση ένταση της αναφοράς του στην Ελένη «την κλεμμένη με το θέλημά της κι όχι με το στανιό».