Ἡ ἡγεσία τοῦ προσωπικοῦ παραδείγματος

«Ὁ Μέγας Ἀλέξανδρος λαμβάνει τά νέα τοῦ θανάτου μέσω τῆς καύσης τοῦ Ἰνδοῦ γυμνοσοφιστῆ Κάλανου». Πίνακας τοῦ Φλαμανδοῦ ζωγράφου Ζαν Μπατίστ ντέ Σαμπέιν (1631-1681).

«Ἀλλ’ ἴσως λέγει τίς, ὅτι ἐγώ προηγούμενος, χωρίς κόπου καί ταλαιπωρίας, τά ἀπέκτησα μέ τούς κόπους καί ταλαιπωρίας σας∙ καί τίς ἀπό σᾶς ὀμολογεῖ, ὅτι ἐταλαιπώρησε περισσότερον ἀπ’ ἐμοῦ δι’ ἐμέ, καί οὐχί ἐγώ δι ἐκείνον; Ἐλθέτω τίς παρών, ὅς τίς ἔχει περισσότερα τραύματα εἰς τό σῶμα του, καί γυμνωθείς ἄς τά δείξη, καί ἔπειτα νά δείξω καί ἐγώ τά ἐμά μετά ταῦτα∙ ἐπειδή ἐγώ δέν ἔχω οὐδέν μέρος τοῦ σώματος ἐκ τῶν ἔμπροσθεν ἀτραυμάτιστον∙ μήτε ὅπλον τί εὑρίσκεται, μήτε τῶν χειροκρατουμένων, μήτε τῶν ριπτουμένων, τοῦ ὁποίου νά μή ἔχω σημεῖον ἐπάνω τοῦ σώματός μου∙ ἀλλά καί μέ ξίφος ἐκ τῆς χειρός ἐπληγώθην, καί βέλος ἐκ τόξου ἐδέχθην, καί ἀπό μηχανήν ἐκτυπήθην∙  ἀλλά καί μέ λίθους καί μέ ξύλα κτυπούμενος πολλαχοῦ δία σᾶς, διά νά σᾶς δοξάσω καί νά σᾶς πλουτίσω, σᾶς ὁδηγῶ ὡς νικητάς πανταχοῦ διά πάσης γῆς καί θαλάσσης, καί ποταμῶν, καί ὀρέων, καί πεδίων καί πανταχοῦ∙ καί τούς γάμους μοῦ ἑώρτασα ὁμοίως μέ τούς δικούς σας∙ καί τά παιδία πολλῶν θέλουσιν ἔχη συγγένειαν μέ
τά ἐδικά μου∙ καί προσέτι ἐπλήρωσα τά χρέη, ὅσα εἶχον τινές, χωρίς νά ἐξετάσω ἐκ ποίας αἰτίας ἐγένοντο ταῦτα».
Ἀρριανοῦ, «Τα Σωζόμενα ἤτοι Περί Ἀλεξάνδρου Ἀναβάσεως βιβλία ἑπτά», ἐπεξεργασθέντα καί ἐκδοθέντα ὑπό Νεόφυτου Δούκα, Βιέννη Αὐστρίας, τυπογραφεῖο Γεωργίου Βενδώτου, τόμος τρίτος, σελ. 37-39

Αὐτό τό ἀπόσπασμα προέρχεται ἀπό τό ἕβδομο βιβλίο τοῦ γνωστοῦ σέ ὅλους ἔργου τοῦ Ἀρριανοῦ «Ἀλεξάνδρου Ἀνάβασις». Ἐκεῖ παρατίθεται μέ λεπτομέρειες μία ἀπό τίς σπουδαιότερες περιπέτειες πού σημάδεψαν τήν ἱστορία τῆς ἀνθρωπότητας: ἡ ἐξόρμηση τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου πρός τήν παγκόσμια κυριαρχία καί τήν αἰωνιότητα. 

Στο χωρίο πού παρατέθηκε στήν ἀρχή τοῦ κειμένου ὁ Ἀλέξανδρος ἀπευθύνεται στούς στρατιῶτες καί τούς ἀξιωματικούς του ἐπειδή εἶχαν στασιάσει. Ἔβλεπαν μέ ἔκπληξη καί ἀποστροφή τόν βασιλέα καί συμπολεμιστή τους νά ὑιοθετεῖ συνήθειες τῶν Μήδων, νά φορά τίς παραδοσιακές ἐνδυμασίες τούς, νά προσφέρει σέ Πέρσες ἀξιώματα στό μακεδονικό στράτευμα, νά κάνει μεικτούς γάμους καί γενικά νά δείχνει ὅτι ἀπομακρύνεται ἀπό ὅλα ὅσα συνηθίζονταν στόν ἑλληνικό κόσμο. Ἡ δυσφορία τοῦ στρατεύματος ἐκδηλώθηκε στήν Ὤπη τῆς Βαβυλωνίας. Οἱ στρατιῶτες ζήτησαν ἀπό τόν Ἀλέξανδρο νά τούς ἀποστρατεύσει ὅλους καί τοῦ ὑπέδειξαν εἰρωνικά νά ἐκστρατεύσει «μέ τόν πατέρα του στόν Ἄμμωνα». Αὐτό ἦταν ἕνας τυπικά ἑλληνικός σαρκασμός στή μεγαλομανία πού εἶχε καταλάβει τόν βασιλέα τους, ὁ ὁποῖος εἶχε πειστεῖ γιά τήν θεϊκή καταγωγή του. Ὁ Ἀλέξανδρος εξημάνη καί διέταξε νά ἐκτελεστοῦν δεκατρεῖς ἐκ τῶν –κατά τήν γνώμη του- πρωτοστατῶν τῆς «ἀνταρσίας».

Στη συνέχεια, ὅμως, ἐπειδή ἀντιλαμβανόταν τήν ματαιοπονία τῆς διά τῆς βίας ἐπιβολῆς μίας ἄποψης, ἀποπειράθηκε νά ἐπιβάλλει πειθαρχία προσφεύγοντας στήν ἀρχή τῆς πειθοῦς ὄχι στήν πειθώ τῆς ἀρχῆς. Ἔτσι, ὁ Ἀλέξανδρος ἐκφώνησε ἕναν ἀπό τούς σημαντικότερους λόγους τῆς ἱστορίας τοῦ ἔθνους μας. Ὁ πολέμαρχος ἡγέτης ἀπευθύνεται ταυτόχρονα καί στήν λογική ἀλλά καί στό συναίσθημα τῶν συμμαχητῶν του ἐξιστορώντας τό σύνολο τῆς ἐκστρατείας καί τῶν κοινῶν κόπων ἀλλά καί προκαλώντας ὁποιονδήποτε νά συγκρίνει τά δικά του ἀποθέματα καμάτου, τραυμάτων καί διακινδυνεύσεων μέ ἐκεῖνα τοῦ ἀρχηγοῦ. Ὅσοι ἔχουν κατορθώσει νά ἀποσπάσουν ἔστω καί λίγα διδάγματα ἀπό τήν ἀνθρώπινη ἐμπειρία γνωρίζουν αὐτό πού ὑποστήριζε ὁ Νίτσε: τό προσωπικό παράδειγμα δέν εἶναι καλός τρόπος διδαχῆς ἀλλά ὁ μόνος τρόπος. 

Δέν εἶναι σωστό ἕνας φυγόπονος, τρέσας καί ἄνανδρος νά τίθεται ἐπικεφαλῆς πολλῶν γενναίων. Δέν εἶναι ἐφικτό νά ἕλκει πρός τά ἄνω καί νά ὠθεῖ πρός τά ἐμπρός κάποιος πού ἔχει βυθιστεῖ στούς ὀχετούς τῆς τρυφῆς καί ἀποτελεῖ μία παρυπόσταση, μία παρασιτική ὀντότητα πού ἐπιβιώνει ἐκμεταλλευόμενη τήν ἐνέργεια ἄλλων. 

Ὁ Μέγας Ἀλέξανδρος ἦταν ἐλέω Θεοῦ, καταγωγῆς ἀλλά καί πολεμικῆς ἀρετῆς, βασιλεύς. Εἶχε τά περισσότερα τραύματα σέ μάχες, προσέφερε τά περισσότερα σέ ὅσους τόν ἀκολούθησαν καί θυσίασε τά πάντα ζῶντας «κατά τόν δαίμονά ἐαυτοῦ»*, ὅπως τοῦ ἐπέβαλε ἡ φωνή τῆς συνείδησής του – τῆς μόνης εξουσίας πού ἀνάγνώριζε.

*Φράση πού γράφτηκε στά ἑλληνικά στόν τάφο τοῦ Τζιμ Μόρισσον.