Ἡ ἐπανάκαμψη τῆς Μεγάλης Ἰδέας

Ἡ Μεγάλη Ἰδέα σέ ἕναν πίνακα: Ὁ στρατηλάτης διάδοχος Κωνσταντῖνος Α' ὑποδέχεται τόν ἀγωνιστή τοῦ '21, τόν στρατιώτη τοῦ Βυζαντίου καί τόν ἀρχαῖο Ἕλληνα πολεμιστή. Ὅλοι στεφανώνονται ἀπό τή Δόξα τῆς Ἑλλάδος.

«Τον Ἰούνιο (1829) ἔπεσε ἡ Σιλίστρια καί στίς 8/20 Αὐγούστου τά ρωσικά στρατεύματα ἔφτασαν στήν Ἀδριανούπολη. Αὐτή ἡ προέλαση ἀνησύχησε πολύ τόσο τόν Wellington ὅσο καί τούς Τούρκους. Οἱ Τοῦρκοι βιάστηκαν νά ἀποδεχτοῦν τήν συνθήκη τοῦ Λονδίνου προτείνοντας συγχρόνως νά ἀποτελέσουν τήν Ἑλλάδα ὁ Μοριάς καί οἱ Κυκλάδες. Γιά μία στιγμή ὁ Wellington, ὅπως ἀκριβῶς καί οἱ Γάλλοι, σκέφτηκε νά δημιουργήσει μία ἑλληνική αὐτοκρατορία πού θά ἔπαιρνε τή θέση τῆς ἡττημένης Τουρκίας καί θά ἔπαιζε τόν ρόλο τοῦ προστατευτικοῦ προχαρακώματος ἀπέναντι σέ μία Ρωσία πολύ ἐκτεταμένη. Ἀλλά δέν εἶχε ἀντιληφθεῖ ὅτι οἱ Ρῶσοι εἶχαν ἀλλάξει τακτική – ὅτι εἶχαν πάρει τήν ἀπόφαση νά διατηρήσουν τήν Τουρκία στή θέση τοῦ ἐξασθενημένου γείτονα». 

Douglas Dakin «Ἡ ἑνοποίηση τῆς Ἑλλάδας 1170-1923», Ἀθήνα: 2012, Μορφωτικό Ἵδρυμα Ἐθνικῆς Τραπέζης, σ. 100.

Ἡ Μεγάλη Ἰδέα δέν ἦταν μία αὐταπάτη, μία πολεμόχαρη παραζάλη πού εἶχε μεθύσει στά ὅρια τῆς ἀπώλειας τῶν αἰσθήσεων μερικούς ἀδαεῖς περί τά πολιτικά, διπλωματικά καί στρατιωτικά ζητήματα. Αὐτό πού ἀρκετοί μελετητές χαρακτηρίζουν «ἀπόδραση ἀπό τήν πραγματικότητα» ἀποτελοῦσε τή μοναδική ἀξιόπιστη καί ἐπαρκή ἐξήγηση γιατί πρέπει νά ὑπάρχει ἀνεξάρτητο ἑλληνικό κράτος, νά ἐξοπλίζεται, νά προστατεύει καί νά διαδίδει τήν ἑλληνική γλώσσα, Ἱστορία καί πολιτισμό καί νά ἀποτελεῖ φιλόξενη στέγη γιά τό Γένος μας.

Ἡ Μεγάλη Ἰδέα στηρίζεται σέ ἕνα γεωπολιτικό σενάριο, ἡ ὑλοποίηση τοῦ ὁποίου ἀνά τακτά χρονικά διαστήματα φτάνει πολύ κοντά στόν νά τό διαχειριστεῖ κάποια γενιά Ἑλλήνων ἀλλά ἀναβάλλεται– πάντα μέ τρόπο ἀνυπόφορα ὀδυνηρό. Πολλοί ἀρέσκονται, γιά λόγους πού ἐξυπηρετοῦν ἐχθρικά πρός τό ἔθνος συμφέροντα νά ἐπαναλαμβάνουν ὅτι ἡ Μεγάλη Ἰδέα «πέθανε», «κάηκε» στή μεγάλη πυρά πού ἄναψαν οἱ Τοῦρκοι στήν ἁλωμένη Σμύρνη. 

Κι ὅμως, ἡ ἐπιβίωση τοῦ ἔθνους μας ἔχει ὡς μεσοσταθμό τόν κατακερματισμό τῆς Τουρκίας καί τό
μεγάλωμα τῆς Ἑλλάδος, ἡ ὁποία θά ανάλάβει τόν μόνο ρόλο πού τῆς ταιριάζει: ἐκείνον τῆς ἐμπροσθοφυλακῆς τῆς Δύσης ἀπέναντι στήν ἐπεκτατική καί συχνά ἀπρόβλεπτη Ἀνατολή. Ἡ διευρυμένη ἑλληνική ἐπικράτεια, ἡ ὁποία θά περιλαμβάνει σημαντικά τμήματα τῆς δυτικῆς Τουρκίας, δέν ἀποτελεῖ ἐπινόηση τῶν «ἄμυαλων ἐθνικιστῶν» πού «δέν λογαριάζουν τίς διεθνεῖς ἰσορροπίες δυνάμεων». Εἶναι μία ψυχρή ἀποτίμηση τῶν γεωπολιτικῶν δεδομένων. Ἐπανακάμπτει σέ κάθε μεγάλη σύγκρουση στήν εὐρύτερη περιοχή. Μπαλαντέρ σ' αὐτό τό ἰδιότυπο παίγνιο εἶναι ἡ κυρίαρχη τάση πού διαμορφώνεται στήν ρωσική ἐλίτ. 

Το ἀπόσπασμα ἀπό τό σημαντικό ἱστορικό ἔργο, πού παρατέθηκε προηγουμένως, ἀφορᾶ τήν κρίσιμη περίοδο τοῦ Ρωσοτουρκικού πολέμου 1828-1829. Ὡς ἦταν ἀναμενόμενο, οἱ Τοῦρκοι ἔχοντας μεγάλες προσδοκίες λόγω τοῦ μεγέθους τῆς καταρρέουσας αὐτοκρατορίας τούς καί αὐτοπεποίθηση στηριζόμενη στό... φάντασμα τῆς Ἱστορίας τούς καί ὄχι στόν στρατό καί τίς συμμαχίες τους, ὑπερεκτίμησαν τίς δυνάμεις τούς καί λίγο ἔλειψε νά δοῦν τόν ρωσικό στρατό νά παρελαύνει στήν Κωνσταντινούπολη.

Ἡ στάση τῶν ὑπολοίπων δυνάμεων τῆς ἐποχῆς δέν μπορεῖ νά θεωρηθεῖ ἐξωφρενική ἤ ἔστω «φιλελληνική». Ἕνα ἀπό τά ἐνδεχόμενα πού συζητήθηκαν ἔντονα ἦταν τό -ἔναντι τῶν Ρώσων- «σφράγισμα» τῶν Στενῶν καί τοῦ Αἰγαίου μέσω τῆς ἰσχυροποίησης τῆς Ἑλλάδος. Τελικά, αὐτό δέν προχώρησε ἐπειδή οἱ Ρῶσοι δέν θέλησαν νά κλείσουν τούς λογαριασμούς τους μέ τήν Τουρκία. Ἁπλά θεώρησαν ὅτι ἦταν πρός τό συμφέρον τούς νά ἐλέγχουν καί ὄχι νά κατέχουν τήν Τουρκία. 

Ἐπί ἕναν περίπου αἰώνα, ἄλλες φορές ἐντονότερα κι ἄλλοτε φευγαλέα, ἄνοιγε ἕνα σχετικά ὅμοιο παράθυρο εὐκαιρίας γιά τήν πατρίδα μας. Ὅμως, πάντοτε ὁ πολιτικός κόσμος τῆς χώρας κατόρθωνε (ἀκουσίως, μᾶλλον) καί ἀνακάλυπτε ἕναν τρόπο γιά νά ἀποφευχθεῖ ἡ ἐκπλήρωση τοῦ ὁράματος τῆς ἐθνικῆς ὁλοκλήρωσης.
Ὡστόσο, στήν ἐποχή μας, πού ἡ Τουρκία δείχνει νά διολισθαίνει πρός τόν ἰσλαμισμό καί τή μετατροπή της σέ θεοκρατούμενη ἀπολυταρχία ἔχουν ἤδη ἐμφανιστεῖ στόν ὁρίζοντα τά πρῶτα σημάδια τῆς επανάκαμψης τῆς Μεγάλης Ἰδέας. 

Ἡ στοχοθέτηση τούτου τοῦ ὁράματος ἀπό τούς μηχανισμούς παραγωγῆς κυρίαρχης ἰδεολογίας εἶναι ὁ μοναδικός τρόπος ἀποφυγῆς τοῦ σταδιακοῦ ξεθωριάσματος τοῦ Ἑλληνισμοῦ ἀπό τήν περιοχή. Οἱ Ἕλληνες δέν ὑπάρχουν ἐδῶ γιά νά εἶναι πειθήνιοι, γονατισμένοι χρεοφειλέτες. Ἄλλη εἶναι ἡ ἀποστολή τούς. Ὅποιος τήν ἀγνοεῖ ἄς διαλέξει στήν τύχη μία σελίδα ἀπό τήν Ἱστορία μας γιά νά τήν μάθει...