"Bell Rock Lighthouse". Πίνακας του Joseph Mallord William Turner.
«Η τέχνη δημιουργεί ένα ασύγκριτο και μοναδικό αποτέλεσμα και, αφού το κάνει, περνάει σε άλλα πράγματα. Η φύση, από την άλλη πλευρά, ξεχνώντας ότι η απομίμηση μπορεί να γίνει η πιο ειλικρινής μορφή προσβολής συνεχίζει να επαναλαμβάνει αυτό το αποτέλεσμα μέχρι να κουραστούμε αφόρητα από αυτό.
Για παράδειγμα, κανείς αληθινά καλλιεργημένος δεν μιλάει σήμερα για την ομορφιά ενός ηλιοβασιλέματος. Τα ηλιοβασιλέματα είναι αρκετά ντεμοντέ. Ανήκουν στην εποχή που ο Turner ήταν η τελευταία λέξη της Τέχνης. Το να θαυμάσει κάποιος τα ηλιοβασιλέματα είναι ένα διακριτό σημάδι της επαρχιώτικης ιδιοσυγκρασίας του. Κι από την άλλη πλευρά, συνεχίζονται. Χθες το βράδυ η κα Arundel επέμεινε να πάω στο παράθυρο και να κοιτάξω τον ένδοξο ουρανό, όπως τον αποκάλεσε. Φυσικά έπρεπε να τον κοιτάξω. Αυτή είναι μια ένας από εκείνους τους παράλογους Φιλισταίους, στους οποίους κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί τίποτα. Και τι ήταν αυτό; Ήταν απλά ένας δευτέρας κατηγορίας πίνακας του Turner, ένας Turner μιας κακής περιόδου, με τα χειρότερα λάθη του ζωγράφου υπερτονισμένα».
Oscar Wilde “The Decay of Lying”. New York: 1902, Publisher: Sunflower Co., p.60.
Στα μάτια του Όσκαρ Ουάιλντ τα ηλιοβασιλέματα φάνταζαν σαν δευτέρας κατηγορίας πίνακες του Joseph Mallord William Turner (1775-1851), ο οποίος ήταν Άγγλος ζωγράφος του 19ου αιώνα. Στα μάτια των εθισμένων των μέσων κοινωνικής δικτύωσης τα ηλιοβασιλέματα που αναρτώνται στο
facebook και στο Instagram είναι τα μόνα που υπάρχουν – ακόμα κι αν έχουν αποπειραθεί να βιώσουν τα αληθινά. Το άγχος της απαθανάτισης της εμπειρίας προηγείται της ανάγκης της πρόσκτησης της αίσθησης της ίδιας της εμπειρίας. Οπαδοί συγκροτήματος πληρώνουν σημαντικά ποσά σε εισιτήρια συναυλιών και αντί να απολαύσουν την βραδιά, την περνούν ακίνητοι σαν σκοποί ή μέλη αγήματος σε στρατηγική επιθεώρηση με το ένα χέρι υψωμένο ψηλά. Αυτό το χέρι που κρατείται υψωμένο βαστά το φορητό τηλέφωνο, το οποίο καταγράφει τη συναυλία. Στόχος δεν ήταν η μέθεξη, η ένωση με το υπόλοιπο κοινό, η διαπότιση της συνείδησης με τις μελωδίες του συγκροτήματος και ο συντονισμός με τον ρυθμό της μουσικής αλλά το «ανέβασμα» τμήματος ή και ολόκληρης της συναυλίας στο youtube ή σε κάποιον άλλον ιστότοπο όπου οι χρήστες θα μπορούν να κάνουν το περιπόθητο “like”, την ένδειξη ιντερνετικής ευαρέσκειας που έχει υποκαταστήσει τον θεσμό των… επαίνων και των παρασήμων. Οι χρήστες που θα δουν τη συναυλία (συνήθως για όχι περισσότερα από 2 ή 3 λεπτά) ίσως και να σχολιάσουν ευμενώς τον εθελοντή εικονολήπτη και όλοι μαζί, συγκρότημα, οπαδός που τράβηξε το βίντεο και χρήστες, θα χρησιμοποιηθούν σαν γρανάζια της θηριώδους διαδικτυακής μηχανής.
Η εποχή που ο Ουάιλντ υποτιμούσε τα αληθινά ηλιοβασιλέματα ήταν το περίφημο fin de siècle, η χρονική «μεσοτοιχία» του 19ου με τον 20ό αιώνα. Fin de siècle είναι μια γαλλική έκφραση που σημαίνει «το τέλος του αιώνα». Αυτό το σημείο του ιστορικού ορίζοντα στιγματίστηκε από ένα ισχυρό ρεύμα πεσσιμισμού, μια αίσθηση αποκαρδίωσης και αμηχανίας απέναντι στις σαρωτικές αλλαγές που προκαλούσε η εκβιομηχάνιση του δυτικού κόσμου, μια τάση φυγής από την πραγματικότητα και εξιδανίκευσης της εμπειρίας, η οποία έχει φτάσει στον άνθρωπο μέσα από τα φίλτρα της τέχνης και συχνά προσλαμβάνεται μέσα από τον παραμορφωτικό φακό των ουσιών (αλκοόλ, ναρκωτικών κ.ά).
Γνήσια και αυθεντικά τέκνα του τέλους του αιώνα είναι τα καλλιτεχνικά ρεύματα του αισθητισμού και της παρακμής – με γνωστούς εκπροσώπους όπως ο Σαρλ Μποντλέρ, ο Γκαμπριέλε Ντ' Ανούντσιο, ο Όσκαρ Ουάιλντ, ο Άρθουρ Σίμονς, ο Στεφάν Μαλαρμέ κ.ά. Στα έργα τους, αλλά και σε έργα καλλιτεχνών που κατά κύριο λόγο ακολούθησαν άλλες εκφραστικές ατραπούς βρίσκουμε διάχυτη τη βούληση για απόδραση από τον κόσμο του «πραγματικού». Οχήματα για αυτή την απόδραση ήταν η χρήση ουσιών, η ανακάλυψη της ομορφιάς στη σήψη και την παρακμή, ο σεξουαλικός πειραματισμός και η εξύμνηση των διαστροφών ως «βαθιά ανθρώπινες επαναστατικές πράξεις», ο σατανισμός, η ρήξη με την παράδοση και την θρησκεία και η περιφρόνηση προς την κατά φύσιν ζωή.
Ό,τι είδε, άκουσε και υποπτεύθηκε η ανθρωπότητα στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα με τον αισθητισμό, τον συμβολισμό, την παρακμή, και τα υπόλοιπα καλλιτεχνικά και πνευματικά ρεύματα τα ζει και τώρα – με τη διαφορά ότι τα ρούχα του Μποντλέρ και του Μαλαρμέ τα φορά το facebook, το twitter, το Instagram και τα άλλα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Ωστόσο, η συνισταμένη παρελθόντος και παρόντος είναι η ίδια…
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου