Πώς τα παλληκάρια γίνονται αθάνατα

«Ο Έκτορας επιπλήττει τον Πάρη για την μαλθακότητά του». Έργο του Johann Heinrich Wilhelm Tischbein. 

«Και το ριζικό του Έκτορα, που σου φαίνεται πικρό, άκου το πώς είναι: χάθηκε, μα, πριν χαθή, έδειξε την παλληκαριά του∙ και της δόξας του αιτία στάθηκε ο ερχομός των Αχαιών∙ αν μένανε στον τόπο τους εκείνοι, δεν θα φανερωνότανε η παλληκαριά του. Κι ο Πάρις την κόρη του Δία πήρε για γυναίκα του∙ αν δεν έπαιρνε αυτή για κάθε άλλο γυναικοσόι του καμμιά κουβέντα δεν θα γινότανε παραόξω από το σπίτι του».
Ευριπίδου «Τρωάδες», στ. 394-399, εκδόσεις Πάπυρος, σελ. 37

Μόνο η Κασσάνδρα, η μάντισσα και «νύφη» του Απόλλωνα θα μπορούσε να δει την πραγματικότητα με τόσο βαθύ, διαπεραστικό βλέμμα και ολιστικό πρίσμα ώστε να ανακαλύψει το καλό μέσα στα δεινά και να ξεδιπλώσει
με υποδειγματικό τρόπο στο κοινό του Ευριπίδη συμπυκνωμένες φιλοσοφικές γνώσεις που ξεπερνούν τα στενά σύνορα της πλοκής της τραγωδίας και φτάνουν μέχρι τις εσχατιές του χώρου, του χρόνου και όλων των πιθανών διαστάσεων.
Η χαρισματική θυγατέρα του βασιλιά Πριάμου και της Εκάβης, ενός εκ των πιο σκληρά δοκιμασμένων ζευγαριών της ανθρωπότητας, μιλάει για το θανατικό του αδελφού της Έκτορα και την καταστροφή της πόλης της λόγω της επιλογής του Πάρη. Αποπειράται να δώσει στους αμύητους μια πρώτη ιδέα από τα άρρητα μυστήρια της ίδιας της ύπαρξης. Δείχνει με τις λέξεις την ιερή τριάδα που καθόρισε πράξεις και σκέψεις της ελληνικής αρχαιότητας και κινεί τα νήματα στον γνωστό και άγνωστο κόσμο: η υστεροφημία, το πεπρωμένο, η πρόνοια. Αυτές είναι οι λέξεις γύρω από τις οποίες έχουν περιστραφεί σημαντικότατες φιλοσοφικές διενέξεις και αναλύσεις αλλά και έχουν αφιερωθεί σφοδρές μάχες – πνευματικές και πολυαίμακτες υλικές.

Εκθέωση

Το πεπρωμένο ο Ευριπίδης το εξηγεί ανατρεπτικά. «Ριζικό» που φαίνεται πικρό, αλλά οι συνδέσεις προσώπων και γεγονότων μεταξύ τους οδηγούν στην ηδεία υστεροφημία. Η πίκρα μετουσιώνεται διά του ηρωικού θανάτου σε δόξα. Επίσης, το ξαστόχημα του Πάρη στην επιλογή της γυναίκας χαρίζει στην ανθρωπότητα ένα ασύλληπτου κάλλους έπος, το ομηρικό αλλά και στην Τροία το τέλος της. Ωστόσο, όπως έχει πει η Κική Δημουλά, κανένα τέλος δεν έρχεται με άδεια χέρια. Το τέλος μιας πόλης ήταν και η αρχή της συνειδητοποίησης (τουλάχιστον από όσους διδάχθηκαν τις «Τρωάδες» και κατάλαβαν τους χρησμούς της Κασσάνδρας) του ρόλου της ανθρωπότητας μέσα σε μια υπερδομή ανερμήνευτη, εκ πρώτης όψεως χαώδη και απολύτως εχθρική για εκείνους που δεν μπορούν να γνωρίσουν (ή έστω να διαισθανθούν) τα «κουμπιά» των μηχανισμών της.
Το πεπρωμένο είναι το νήμα που ενώνει τα ασύνδετα και εκδηλώνεται ως μία συνεχής ακολουθία των γεγονότων. Η πρόνοια είναι η αναγκαιότητα που βρίσκεται πριν και πάνω από τα πεπρωμένο και το ορίζει απόλυτα.
Για την σύγκρουση Αχαιών και Τρώων υπήρχε αναγκαιότητα και οι επιλογές των προσώπων ακολούθησαν τις διαταγές της. Ο Πάρης διάλεξε την Ελένη και ο Έκτορας, ενσυνείδητα και ενάρετα, επέλεξε την άνιση αναμέτρηση με τον Αχιλλέα. Όλα αυτά κατέληξαν στην υστεροφημία, ένα πανανθρώπινο και απολύτως… πειστικό ιδανικό: την αθανασία.
Η υστεροφημία του νεκρού αποτελεί για τους ζώντες μια προτύπωση έναν προϊδεασμό της αιώνιας ζωής, της εκθέωσης της ανθρώπινης ψυχής. Όπως ο έρωτας μαγεύει το είδος μας επειδή είναι ένας έμπρακτος υπαινιγμός του αισθήματος της πληρότητας και της ένωσης με τη θεία ουσία έτσι και η υστεροφημία είναι μήνυμα κατίσχυσης του Άδη.
Εν συνόλω, οι πρόγονοί μας, τον αγώνα ενάντια στον θάνατο τον έχουν δώσει επιτυχώς. Ωστόσο, οι υπάρχουσες και κάποιες εκ των μελλοντικών γενεών είναι εκ των πραγμάτων υποχρεωμένες να πολεμήσουν σαν τον Έκτορα, με τους ίδιους ή ακόμα και χειρότερους όρους και φρικτές ισορροπίες δυνάμεων, ούτως ώστε να επαναβεβαιώσουν την αθάνατη φύση του έθνους μας.
Ακόμα και ο πιο αδαής παρατηρητής, ο πιο «αμύητος» αντιλαμβάνεται ενστικτωδώς ότι η πρόνοια και το πεπρωμένο δεν προβλέπουν, για εμάς, κανένα άλλο καθήκον παρά το να δείξουμε και να αποδείξουμε την παλληκαριά μας. Το προτείνει η Κασσάνδρα σε όλους, θέτοντας ως πρότυπο τον Έκτορα που δεν είχε τελικά πικρό ριζικό επειδή «πριν χαθή, έδειξε την παλληκαριά του». Μας απέμειναν άραγε αποθέματα παλληκαριάς;