Η ελευθερία είναι αθανασία

«Κάθε ψυχή είναι αθάνατη˙ διότι κάθε τι που κινείται από μόνο του είναι αθάνατο˙ κάθε άλλο, όμως, που κάτι άλλο κινεί και από κάτι άλλο κινείται, όταν τερματίσει την κίνησή του, τερματίζει και την ζωή του. Μόνο λοιπόν αυτό που κινεί τον ίδιο τον εαυτό του είναι και πηγή κίνησης και αρχή κίνησης για τα υπόλοιπα, όσα κινούνται, επειδή ακριβώς ποτέ δεν εγκαταλείπει τον εαυτό του».
Πλάτωνος «Φαίδρος», 245 c, εκδόσεις Κάκτος, σελ. 89

Ένα από τα γοητευτικότερα και εκρηκτικότερα κείμενα της ελληνικής γραμματείας οφείλεται σε μια... επιτήδεια αγόρευση του Λυσία για τον Έρωτα. Ο Φαίδρος, φίλος του Σωκράτη, την άκουσε και τη μετέφερε στον φιλόσοφο, ο οποίος θέλοντας να αντικρούσει την… σώφρονα ερωτική συνταγή του Λυσία καταλήγει να εξυμνεί την ερωτική μανία!
Για τον Σωκράτη, η ερωτική μανία είναι
δώρο των θεών στους ανθρώπους, όπως είναι και η καλλιτεχνική μανία. Ο δάσκαλος του Πλάτωνα δεν συμπαθούσε την «τεχνοκρατική» και ανέμπνευστη γραφή. Προτιμούσε ο συγγραφέας, ο ποιητής και δραματουργός να γίνει καυτό βέλος. Ήθελε το τόξο να είναι το αίτιο που ωθεί έκαστον να γράψει. Τότε τοξοβόλος θα γίνει ο ίδιος ο Θεός και δεν θα αφανιστεί το έργο του δημιουργού – όπως θα συμβεί με τους άλλους, οι οποίοι γράφουν «στην ψύχρα».
Πάνω στα κύματα του σωκρατικού έρωτα που φουσκώνουν από τα εγκώμιά του για την ευλογία της θείας μανίας φαίνεται ξεκάθαρα η συνταγή του για την αθανασία – ατομική και συλλογική, εθνική. Όσοι θέλουν να γίνουν μέτοχοι της σοφίας του πρέπει να προσέξουν ιδιαίτερα τη συλλογιστική του. Είναι συμπαγής και τα επιχειρήματά της ακλόνητα, παρά το φαινομενικό «ρομαντισμό» τους. Ακόμα και το έντονο συναίσθημα, για την αφρόκρεμα της ελληνικής διανόησης, έμπαινε στην υπηρεσία της λογικής, ένθεης τάξης.

Αυτοδιάθεση

Όποιος και ό,τι αυτοκαθορίζεται, αυτοτοποθετείται και κινείται από μόνο του, δίχως να επηρεάζεται κυρίαρχα από άλλον παράγοντα – και της ιδίας της ανάγκης συμπεριλαμβανομένης- είναι αθάνατο. Όποιος και ό,τι κατευθύνεται, μόλις τελειώσει ο «χειρισμός» του και παύσει η ετεροπροσδιοριζόμενη κίνησή του, πεθαίνει. Τόσο απλό, τόσο τραγικό, τόσο απόλυτο.
Ο Σωκράτης με τούτες τις σκέψεις δεν σκοπεύει μόνο αναλύσει τις προδιαγραφές της ψυχής και τις συνισταμένες των ατελεύτητων δυνάμεών της αλλά να προτείνει. Θέλει να προσφέρει στους μαθητές του (όλους τους ανθρώπους, που ενδιαφέρονται για την αλήθεια) την συνταγή της αθανασίας. Όποιος δεν θέλει να λησμονηθεί, να χαθεί μεταφορικά και κυριολεκτικά, να τον αλέσουν οι μυλόπετρες του Χρόνου, πρέπει να μην σταματάει λεπτό. Πρέπει να κινείται, να δημιουργεί συνθήκες, καταστάσεις, προκλήσεις, ευκαιρίες και να μην επιτρέπει σε εκείνες να τον ορίζουν. Να μην κατευθύνεται. Να ηγείται.
Τα έθνη που καταντούν αθύρματα άλλων συλλογικοτήτων ή ακόμα και προσώπων σύντομα περνούν στις εγκυκλοπαίδειες ως απλές καταχωρήσεις ενώ στη ζώσα πραγματικότητα δεν υφίστανται ως δρώντες παράγοντες.
Από την άλλη, τα έθνη που δημιουργούν διαρκώς νέες καταστάσεις, δεν βαλτώνουν και έχουν κατορθώσει να διευρύνουν κατά το μέγιστο δυνατό τα όρια των ελευθέρων κινήσεών τους, κυριαρχούν. Μπορεί μέσα στην «φούρια» των αλλαγών να προκαλούνται έριδες, προβλήματα, εσωτερικές αντιφάσεις και ενίοτε ακόμα και συγκρούσεις αλλά αυτά τα προβλήματα είναι και ενδείξεις και αποδείξεις υγιούς συλλογικού βίου. Το βάλτωμα οδηγεί στον Άδη.
Από την επισήμως καταγεγραμμένη ελληνική Ιστορία μπορούμε να δούμε πόσο ορθή είναι η σωκρατική επισήμανση. Την περίοδο όπου το έθνος μας δεν… διατασσόταν από τρίτους για τι έπρεπε να κάνει και τι να αποφύγει, γινόταν το ίδιο παράδειγμα και υπόδειγμα για τους άλλους. Τις περιόδους απώλειας της κυριαρχίας (κυρίως της πολιτικής), ακόμα κι η ίδια η ζωή των πολιτών ή των υπηκόων περισσότερο με επιβίωση έμοιαζε.
Τα ανδραγαθήματα, καλλιτεχνήματα, κείμενα, δημηγορίες, έπη και λατρευτικά αναθήματα που χάραξαν με ανεξίτηλα γράμματα τη λέξη «Ελλάς» στη συνείδηση της πολιτισμένης ανθρωπότητας, έγιναν σε συνθήκες πλήρους ατομικής ή ομαδικής αυτοδιάθεσης. Μπορεί η πατρίδα να ήταν σκλαβωμένη, από καιρού εις καιρόν, αλλά οι Έλληνες που έκαναν τη διαφορά ήταν εσωτερικά ελεύθεροι. Και διά τούτο αθάνατοι. Οι εθελόδουλοι και οι αυλικοί γίνονται στατιστικές, όχι άφθαρτα πρότυπα.