Πνευματική ἀσχήμια καί ὑπογεννητικότητα

«Τό συμπόσιον του Πλάτωνος». Πίνακας τοῦ Γερμανοῦ ζωγράφου Anselm Feuerbach (1829 –1880).

Ἡ κυρίαρχη ἰδεολογία περί ὀρθοῦ καί ἐσφαλμένου, καλοῦ καί κακοῦ, ἔχει τόσο στρεβλωμένη ἀντίληψη γιά τούς τόπους ὅπου μπορεῖ νά βρεῖ ὀμορφιά ὥστε κατάντησε τον κόσμο μας στεῖρο καί την κοινωνία ἄνυδρη καί ἀπελπισμένη. 

«Ὅλοι οἱ ἄνθρωποι, Σωκράτη ἐγκυμονοῦν καί κατά το σῶμα καί κατά την ψυχήν∙ ὅταν δέ φθάσουν εἰς ωρισμένην ἡλικίαν, ἡ φύσις μας τότ’ αἰσθάνεται τήν ἐπιθυμίαν νά γεννήσῃ. Τοκετός ὅμως ἐντός τοῦ ἀσχήμου δέν εἶναι δυνατός∙ μόνον ἐντός τοῦ ὡραίου. Διότι καί ἡ ἕνωσις ἀνδρός καί γυναικός τοκετός εἶναι. Το φαινόμενον δέ αὐτό εἶναι θείον, καί εἶναι τοῦτο τό ἀθάνατον στοιχεῖον μέσα εἰς τήν ζωικήν μας φύσιν, πού εἶναι θνητή: ἡ κυοφορία καί ἡ γέννησις. Ἀλλ’ αὐτά δέν εἶναι δυνατόν νά συντελεσθοῦν ἐντός τοῦ ἀναρμόστου, καί εἶν’ ἀνάρμοστος ἡ ἀσχημία πρός κάθε τί τό θεϊκόν∙ μόνον ἡ ὡραιότης ευρίσκετ’ ἐν ἁρμονίᾳ πρός αὐτό. Ὥς μοίρα λοιπόν καί Εἰλείθυια ἐπιστατεῖ εἰς την γέννησιν ἡ Καλλονή. Διά τοῦτο, ὁσάκις ἐκεῖνο πού κυοφορεῖ πλησιάζει κάτι ὡραῖον, ἱλαρύνεται τότε καί γίνεται ἀπό ἀγαλλίασιν διαχυτικόν καί γεννᾶ καί γονιμοποιεῖ. Ὁσάκις τοὐναντίον πλησιάζει κάτι ἄσχημον, σκυθρωπόν καί στεναχωρημένον ζαρώνει καί ἀπομακρύνεται καί σφίγγεται καί δέν γεννᾶ, ἀλλά κρατεῖ τον γόνον του καί ὑποφέρει πολύ».
Πλάτωνος Συμπόσιον, Κείμενον, μετάφρασις καί ἑρμηνεία ὑπό Ἰωάννου Συκουτρῆ*, ἐκδόσεις Κάκτος: Ἀθήνα 2005, σ.σ. 156-158


Τό Συμπόσιον του Πλάτωνος εἶναι ἕνα εὐαγγέλιο γιά την ἀνθρωπότητα, ἕνας ὁδικός χάρτης γιά την αὐτογνωσία, την ὀμορφιά καί την ἀρετή. Δέν νοεῖται νά μήν το ἔχει διαβάσει, μελετήσει καί ἐπηρεαστεῖ ἀπ’ αὐτό ὁποιοσδήποτε καλλιεργημένος ἄνθρωπος, Ἕλλην ἤ ξένος, πού ἐπιθυμεῖ νά
τιμήσει την θνητή φύση του μέ ἀθάνατες ἀλήθειες καί τέλειες ἰδέες, οἱ ὁποῖες μένουν ἄφθαρτες στό πέρασμα του χρόνου.

Ἡ μνεία καί ἡ ἀνάλυση γιά τόν Ἔρωτα, τόν ἀγγελιαφόρο των θεῶν, πού καλύπτει το σύνολο τοῦ διαστήματος ἀνάμεσα στίς σφαῖρες ὅπου κατοικεῖ τό ἀπόλυτο καί τόν τόπο ποῦ ζοῦν οἱ ἄνθρωποι, πιστώνεται μέν στόν Σωκράτη ἀλλά ὁ ἴδιος ὁ Ἀθηναῖος φιλόσοφος μᾶς λέει ὅτι τα ἄκουσε ἀπό τα χείλη τῆς Διοτίμας, πού ἦταν «μία γυναίκα σοφή ἀπό τη Μαντινεία».

Σκοπός του ἀνθρώπου, λέει ἡ θηλυκή διδάσκαλος τοῦ Σωκράτη, εἶναι «ὁ τόκος ἐν τῷ καλῷ». Τήν γέννηση μέσα στήν ὀμορφιά ἐπιδιώκει ὁ Ἔρως, τό ἀντικείμενο τοῦ ὁποίου δέν εἶναι τίποτε ἄλλο παρά «ὁ ἔρως τοῦ τό ἀγαθόν αὐτῷ εἶναι ἀεί», ἡ παντοτινή κατοχή τοῦ ἀγαθοῦ. Στό πλατωνικό – σωκρατικό σύμπαν ὁ Ἔρως, ἡ γέννηση καί ἡ ὀμορφιά συνδέονται μέ τήν θεία οὐσία τοῦ ἀγαθοῦ, τῆς ἀρετῆς. Τό κάλλος δέν εἶναι μία αὐθύπαρκτη καί αὐτονοηματοδοτούμενη κατάσταση, ἕνα προνόμιο πού ἀπονεμήθηκε ἀπό τα γονίδια, τήν προσοχή στή διατροφή καί την ἐκγύμναση. Ἡ ὀμορφιά δέν ἀποκόπτεται ἀπό τόν βαθύ συμβολισμό της, ἀπό τήν πηγή κάθε ὀμορφιᾶς πού εἶναι τό θεῖον, τό ἀγαθόν, ἡ ἀρετή. Γι’ αὐτό «τίκτειν ἐν μέν αἰσχρῷ οὐ δύναται». Ὁ τοκετός ἐντός τοῦ ἀσχήμου δέν εἶναι δυνατός.

Ὑπό αὐτή την ὀπτική μπορεῖ νά ἑρμηνευτεῖ ἡ πτώση των δεικτῶν τῆς ὑλικῆς καί πνευματικῆς γεννητικότητας στήν πατρίδα μας καί στό σύνολο τοῦ Δυτικοῦ κόσμου. Δίχως Θεό καί το κάλλος τοῦ ἀγαθοῦ του, δίχως ἀρετή καί πρόσβαση στό άφθιτο φῶς της φιλοσοφίας ἐπικρατεῖ ἡ ἀσχήμια. Ἡ προσήλωση στόν ἄνου ὑλισμό ἔθεσε το γκροτέσκο, το ἀπεχθές της ἀπουσίας στή θέση της ὕπαρξης καί λίγοι πλέον μποροῦν νά ἀντέξουν νά γεννοῦν μεγάλες ἰδέες, ἐμπνευσμένες μουσικές, ὀνειρώδη εἰκαστικά, σωτήρια νομοθετήματα, λειτουργικά πολιτεύματα ἀλλά καί κανονικά παιδιά.

Ἡ κυρίαρχη ἰδεολογία περί ὀρθοῦ καί ἐσφαλμένου, καλοῦ καί κακοῦ, ἔχει τόσο στρεβλωμένη ἀντίληψη γιά τούς τόπους ὅπου μπορεῖ νά βρεῖ ὀμορφιά ὥστε κατάντησε τον κόσμο μας στεῖρο καί την κοινωνία ἄνυδρη καί ἀπελπισμένη.

*Η Ἀκαδημία Ἀθηνῶν ὅταν τιμοῦσε καί την σπουδαία λέξη Ἀκαδημία καί το ἱερό πτολίεθρο ποῦ την φιλοξενεῖ, την πόλη της Παλλάδος Ἀθηνᾶς, εἶχε ἀναθέσει στόν ἐμπνευσμένο λόγιο τῶν λογίων, τόν Ἰωάννη Συκουτρή (1901–1937) νά ὀργανώσει τήν σειρά «Ἑλληνική Βιβλιοθήκη». Αὐτή ἡ σειρά θά περιελάμβανε ἐπιστημονικά σχολιασμένες καί ἀποδομένες σέ κατανοητή νέα ἑλληνική τα κείμενα τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς γραμματείας. Τελικά, αὐτή ἡ «Ἑλληνική Βιβλιοθήκη» δέν ξεπέρασε σέ ἐκδόσεις τις… 4 (ὁλογράφως τέσσερις)! Δύο ἐξ αὐτῶν, τό πλατωνικό «Συμπόσιο» καί το «Περί Ποιητικῆς» τοῦ Ἀριστοτέλους φέρουν την ὑπογραφή του ἐπιμελητῆ, σχολιαστῆ καί ἑρμηνευτῆ Ἰωάννου Συκουτρή. Ἀξίζει, ἄνευ δευτέρας σκέψεως, ἀναστολῆς καί ἀναβολῆς νά προμηθευτεῖτε καί νά μελετήσετε αὐτά τα μνημειώδη ἔργα.