Ἡ παράδοση καὶ οἱ πλούσιοι

«Δὲν πρέπει νὰ ντρέπεσαι γιὰ τὸν πλοῦτο σου. Ἡ περιφρόνηση στὰ χρήματα εἶναι κόλπο τῶν πλουσίων γιὰ νὰ ἀπομακρύνουν τοὺς φτωχοὺς ἀπὸ αὐτά».

Μάικλ Κορλεόνε, «Νονὸς νο2», 1974.

Ἡ ἀτάκα τούτη, ὅπως ἀκούγεται ἀπὸ τὰ χείλη τοῦ Ἀλ Πατσίνο, ὠμὴ καὶ ξεκάθαρη, προσφέρει στοὺς θεατὲς τὴν εὐκαιρία νὰ πάρουν ἕνα μάθημα ἀληθινῆς πολιτικῆς. Σὲ μία φράση ἀποκαλύπτεται ἕνα ἐκ τῶν θεμελίων τῆς ἰδεολογίας τῆς ἄρχουσας τάξης. Ἴσως γι’ αὐτὸ τὸ λόγο ἡ σκηνὴ δὲν περιλήφθηκε στὴν κινηματογραφικὴ ταινία, ἡ ὁποία προβλήθηκε στὶς κινηματογραφικὲς αἴθουσες καὶ προβάλλεται μέχρι καὶ σήμερα στοὺς τηλεοπτικοὺς σταθμούς. Ἡ σκηνὴ εἶναι διαθέσιμη μόνο σὲ εἰδικὲς ἐκδόσεις, συνήθως ἐπετειακές, σὲ DVD τὰ ὁποία ἔχουν ὅλες τὶς συνέχειες τοῦ «Νονοῦ» καθὼς καὶ τὶς «κομμένες» σκηνές.
Ὁ Φράνσις Φὸρντ Κόπολα, σκηνοθέτης τῆς ταινίας, εἶπε ὅτι ἡ σκηνὴ κόπηκε ἐπειδὴ σὲ αὐτὴν ὁ Πατσίνο χαμογελοῦσε περισσότερο ἀπὸ τὸ ἐπιτρεπόμενο, ἀπὸ ἐκεῖνο δηλαδὴ ποὺ θεωρεῖτο ἀπὸ ἐκείνον ταιριαστὸ μὲ τὸν χαρακτῆρα ποὺ ἔπρεπε νὰ ἀποτυπωθεῖ στὸ φίλμ. Ἡ ἐπίσημη δικαιολογία πείθει ὅσους εἶναι πρόθυμοι νὰ...
πειστοῦν καὶ ἠχεῖ ἀναληθὴς στ’ αὐτιὰ τῶν ὑπόλοιπων - ποιὸς ἔχει δίκιο καὶ ποιὸ ἄδικο εἶναι δύσκολο νὰ φανεῖ…
Σ‘ ἐκεῖνο τὸ σημεῖο τῆς πλοκῆς, ὁ Μάικλ Κορλεόνε, διάδοχος τῆς μαφιόζικης δυναστείας περνᾶ ἀπὸ ἀκρόαση τὸν ὑποψήφιο σύζυγο τῆς ἀγαπημένης του ανηψιάς, τῆς Φρανσέσκα. Ἡ Φρανσέσκα εἶναι κόρη τοῦ Σόνυ, τοῦ δολοφονημένου ἀδελφοῦ τοῦ Μάικλ κι ἐκεῖνος τὴν ἀντιμετωπίζει μὲ τὴν ἀγάπη, τὴν στοργὴ καὶ τὸ ἐνδιαφέρον ποὺ θὰ εἶχε ἂν ἦταν κόρη του.
Ὁ θεῖος και… «Νονὸς» ρωτάει τὸν ὑποψήφιο γαμπρὸ ἂν σπουδάζει κι ἐκεῖνος ἀπαντάει καταφατικὰ: «Ναί, σπουδάζω Καλὲς Τέχνες». Ὁ Κορλεόνε, ἀκούγοντας τὴν ἀπάντηση, ἐφοδιάζεται μὲ τὴν ἀπαραίτητη δόση δυσπιστίας καὶ θέτει νέο ἐρώτημα, τὸ ὁποῖο ἀπὸ μόνο του συνιστᾶ θέση: «Καὶ πῶς σκοπεύεις νὰ συντηρεῖς τὴν γυναῖκα σου; Μὲ τὶς Καλὲς Τέχνες;» Ὁ νέος, καταλαβαίνει τὸ ἐρώτημα, χαμογελᾶ καὶ ἀπαντᾶ: «Καλὴ ἐρώτηση. Ντρέπομαι λίγο ποὺ τὸ λέω, ἀλλὰ εἶμαι βασικὸς μέτοχος στὸν οἰκογενειακὸ ὅμιλο ἐπιχειρήσεων». Ὁ Μάικλ Κορλεόνε ψέγει τὴν αυτομεμψία τοῦ νέου λέγοντας: «Δὲν πρέπει νὰ ντρέπεσαι γιὰ τὸν πλοῦτο σου. Ἡ περιφρόνηση στὰ χρήματα εἶναι κόλπο τῶν πλουσίων γιὰ νὰ ἀπομακρύνουν τοὺς φτωχοὺς ἀπὸ αὐτά».
Τὸ τρὶκ τῆς ἄρχουσας τάξης ἔχει ἀκριβῶς αὐτὴ τὴ λογική. Θεωρεῖ ὅτι γιὰ νὰ διατηρήσει τὴν ἰσχὺ της πρέπει νὰ ἀπομακρύνει τὴν πλειοψηφία ἀπὸ τὶς πνευματικὲς ἑστίες τῆς δυνάμεὼς της. Ἐνῶ εἶναι δομημένη σὲ παραδοσιακὲς ἀρχὲς καὶ ἀξίες, προβάλλει στὶς μᾶζες τὰ ἀκριβῶς ἀντίθετα. Εἶναι κοινὸς τόπος ὅτι ἡ ἀναπαραγωγὴ τῆς ἐξουσίας -και στὴν Ἑλλάδα καὶ στὸ μεγαλύτερο μέρος τοῦ κόσμου- γίνεται μέσω τῆς οἰκογενειακῆς σκυταλοδρομίας. Οἱ πολιτικὲς δυναστεῖες, ποὺ θεωροῦν μεταβιβάσιμο «εἶδος» καὶ «περιουσιακὸ στοιχεῖο» τὶς ψήφους τῶν ὀπαδῶν τοὺς (ποὺ συνήθως ἔχουν κάποιον βαθμὸ οἰκονομικῆς ἐξάρτησης ἀπὸ τοὺς πολιτικοὺς πάτρωνὲς τους) στηρίζονται στὴν πολλαπλασιαστικὴ δυνατότητα τῆς δύναμης ποὺ προσφέρει ἡ ἀλληλεγγύη τῶν μελῶν τῆς οἰκογένειας καὶ στὴν σύναψη ἐξ ἀγχιστείας σχέσεων μὲ ἐξίσου ἰσχυροὺς ἤ ἰσχυρότερους ἑταίρους. Τὸ αὐτὸ ἰσχύει καὶ γιὰ τὰ οἰκονομικὰ μεγέθη. Οἱ οἰκογένειες τῶν οἰκονομικὰ ἰσχυρῶν εἶναι πολυμελεῖς, οἱ «πατριάρχες» μεριμνοῦν γιὰ τὴν αὐστηρὴ τήρηση τῶν παραδόσεων στὸ ἐσωτερικὸ τοῦ «οἴκου» καὶ ἐκεῖνοι ποὺ βρίσκονται στὴν κορυφὴ τῆς ἱεραρχικῆς πυραμίδας ἐπιβάλλουν τὴν ἀποφυγὴ δημοσιότητας στὸ ἐσώτατο ἄβατο. Οὔτε τὰ ΜΜΕ οὔτε τὰ μέσα τῆς κοινωνικῆς δικτύωσης ἔχουν πρόσβαση στὸν σκληρὸ πυρῆνα τῶν ἀρχόντων τοῦ κόσμου τούτου.
Τὸ ἀστεῖο εἶναι ὅτι ἐνῶ οἱ ἰσχυροί, σὲ θεωρητικὸ ἐπίπεδο, βρίσκονται πολὺ πιὸ πίσω ἀπὸ τὶς μᾶζες (εἶναι ὀργανωμένοι σὲ οἰκογένειες καὶ φατρίες) κατηγοροῦν μέσω τῶν μηχανισμῶν προπαγάνδας ποὺ ἐλέγχουν τοὺς πολλοὺς ποὺ πιστεύουν στὸ ἔθνος ὡς… ἀναχρονιστές! Ἐπίσης καλλιεργοῦν στὶς μᾶζες τὴν πεποίθηση ὅτι ἡ οἰκογένεια εἶναι ἕνας θεσμὸς ποὺ ἔχει… ξεπεραστεῖ ἀπὸ τὰ πράγματα. Ὁ δικαὶωματισμὸς καὶ ἡ ἀποθέωση τῶν μειονοτήτων εἶναι τὰ διαιρετικά-διαλυτικά ἔνζυμα ποὺ ἔχουν ἐγχύσει οἱ ἰσχυροὶ στὸ κοινωνικὸ σῶμα ὥστε νὰ μετατραπεὶ ἡ ἐθνικὴ κοινότητα σὲ ἄθροισμα μεμονωμένων ἀτόμων καὶ νὰ κυβερνᾶται εὐκολότερα.
Διαίρει καὶ βασίλευε…