CIA: Ἡ μητέρα τῆς σύγχρονης «Τέχνης»

Ἡ μυστική ὑπηρεσία τῶν Ἡνωμένων Πολιτειῶν ἔδρασε σάν... ἀναγεννησιακός πρίγκιπας· μέ τή διαφορά ὅτι τό ἔκανε κρυφά...

«Ἡ ὀμορφιά εἶναι μία παγκόσμια γλώσσα».
Λαϊκό ἀπόφθεγμα.

Πολλοί ἀποροῦν μέ τή μοντέρνα τέχνη, ἡ ὁποία εἰδικεύεται στήν παραγωγή ἄμορφων, ἄσχημων, ἀκατανόητων δημιουργημάτων: Πῶς εἶναι δυνατόν κάτι εμφανέστατα ἀπαίσιο νά «θαυμάζεται» ἀπό τόσο πολλούς καί νά κοστίζει τόσο ἀκριβά; Ἡ ἀπάντηση εἶναι ἁπλή καί, ὅπως ὅλα, ἔχει νά κάνει μέ τήν πολιτική. Ἡ μοντέρνα «τέχνη» θά ἄντεχε λιγότερο ἀπ’ ὅσο ἀντέχει ἕνα παγάκι μέσα σέ ἀναμμένο τζάκι, ἄν δέν εἶχε βασίσει τήν ὕπαρξη τhς σέ μία ὑπερδύναμη. Κι ἀληθινά, χρειάζεται μία ὑπερδύναμη γιά νά δώσει ζωή σέ κάτι πο;y εἶναι τόσο ἄσχετο μέ τήν ἔννοια τῆς μορφῆς ὥστε μοιάζει νά μήν ὑπάρχει! Αὐτή ἡ ὑπερδύναμη εἶναι ἡ Ἀμερική.

Οἱ ἩΠΑ ἔδωσαν τήν ἀποφασιστική χρηματική καί επικοινωνιακή ὤθηση στούς δημιουργούς τῆς μοντέρνας «τέχνης» γιά νά ἐπιβάλλουν τά ἔργα τούς στίς προθῆκες τῶν γκαλερί, στά μουσεῖα ἀλλά καί στίς οἰκίες ἄμουσων ἑκατομμυριούχων, πού ἐπιδεικνύουν τήν ἄξεστη ἰσχύ τούς λερώνοντας τούς τοίχους τούς μέ ἠλίθιες, πανάκριβες τσαπατσουλιές.
Χωρίς τή CIA τίποτε ἀπ’ ὅλα αὐτά δέν θά μποροῦσε νά γίνει πραγματικότητα. Γιά τοῦ λόγου τό ἀληθές, παρατίθεται ἀπόσπασμα ἀπό ἄρθρο τῆς βρετανικῆς ἐφημερίδας «Independent» πού δημοσιεύτηκε στίς 21/10/1995*, τό ὑπογράφει ἡ Frances Stonor Saunders καί μπορεῖτε νά τό διαβάσετε ὁλόκληρο στό διαδίκτυο στήν ἀκόλουθη διεύθυνση: http://www.independent.co.uk/news/world/modern-art-was-cia-weapon-1578808.html

«Ἐπί δεκαετίες στούς κύκλους τῆς Τέχνης ἦταν εἴτε φήμη εἴτε ἀστεῖο, ἀλλά τώρα ἐπιβεβαιώνεται ὡς γεγονός. Η CIA χρησιμοποίησε τήν ἀμερικανική σύγχρονη τέχνη -συμπεριλαμβανομένων τῶν ἔργων τέτοιων καλλιτεχνῶν, ὅπως ὁ Τζάκσον Πόλοκ, ὁ Ρόμπερτ Μάδεργουελ, ὁ Βίλεμ ντέ Κούνινγκ καί ὁ Μαρκ Ρόθκο- ὡς ὅπλο στόν Ψυχρό Πόλεμο.Η CIA ἔδρασε σάν... ἀναγεννησιακός πρίγκιπας· μέ τή διαφορά ὅτι τό ἔκανε κρυφά. Ἐνίσχυσε καί προώθησε τήν ἀμερικανική ἀφηρημένη εξπρεσιονιστική ζωγραφική σέ ὅλο τόν κόσμο περισσότερα ἀπό 20 χρόνια. Αὐτή ἦταν μία περίοδος, στή δεκαετία τοῦ 1950 καί τή δεκαετία τοῦ 1960, ὅταν ἡ μεγάλη πλειονότητα τῶν Ἀμερικανῶν ἀντιπαθοῦσε ἤ ἀκόμα καί περιφρονοῦσε τή
σύγχρονη τέχνη. Ὁ πρόεδρος Τρούμαν συνόψισε τή λαϊκή ἄποψη ὅταν εἶπε: “Αν αὐτή εἶναι τέχνη, τότε ἐγώ εἶμαι Μάο Μάο”. Ὅσο γιά τούς ἴδιους τούς καλλιτέχνες, πολλοί ἀπό αὐτούς ἦταν πρώην κομμουνιστές καί ἐλάχιστα ἀποδεκτοί στήν Ἀμερική τῆς ἐποχῆς τοῦ μακαρθισμοῦ, καί σίγουρα ὄχι τό εἶδος τῶν ἀνθρώπων πού θά ἀνέμενε κάποιος νά λάβουν ὑποστήριξη ἀπό τήν ἀμερικανική κυβέρνηση.

Γιατί τούς ὑποστήριξε ἡ CIA; Ἐπειδή στόν πόλεμο προπαγάνδας μέ τή Σοβιετική Ἕνωση αὐτό τό νέο καλλιτεχνικό κίνημα θά μποροῦσε νά τεθεῖ ὡς ἀπόδειξη τῆς δημιουργικότητας, τῆς πνευματικῆς ἐλευθερίας καί τῆς πολιτιστικῆς δύναμης τῶν ΗΠΑ. Ἡ ρωσική τέχνη, δεμένη σφιχτά στόν κομμουνιστικό ζουρλομανδύα, δέν θά μποροῦσε νά ἀνταποκριθεῖ στήν πρόκληση.

Ἡ ὕπαρξη αὐτῆς τῆς πολιτικῆς, ποῦ φημολογεῖται καί συζητεῖται ἐδῶ καί πολλά χρόνια, ἐπιβεβαιώθηκε πρώτη φορά ἀπό πρώην ἀξιωματούχους τηςCIA. Χωρίς νά τό γνωρίζουν οἱ καλλιτέχνες, ἡ νέα ἀμερικανική τέχνη προωθήθηκε κρυφά μέ μία πολιτική γνωστή ὡς “μακρύ λουρί” (long leash) - μέ τρόπους παρόμοιους μέ ἐκείνους πού χρησιμοποιοῦσε ἡ CIA για να στηρίξει τό περιοδικό “Encounter”, πού ἐκδόθηκε ἀπό τον Στέφεν Σπέντερ.

Η ἀπόφαση νά συμπεριληφθοῦν ὁ πολιτισμός καί ἡ τέχνη στό ψυχροπολεμικό ὁπλοστάσιο τῶν ΗΠΑ λήφθηκε μόλις ἱδρύθηκε ἡ CIA, τό 1947. Ἡ νέα αὐτή ὑπηρεσία, θορυβημένη ἀπό τήν ἀπήχηση πού εἶχε ἀκόμα ὁ κομμουνισμός σέ πολλούς δυτικούς διανοουμένους καί καλλιτέχνες, δημιούργησε ἕνα τμῆμα, τό Propaganda Assets Inventory, τό ὁποῖο στήν ἀκμή τοῦ μποροῦσε νά ἐπηρεάσει περισσότερες ἀπό 800 ἐφημερίδες, περιοδικά καί δημοσιογραφικούς ὀργανισμούς. Κυκλοφοροῦσε μάλιστα ἕνα ἀστεῖο γιά αὐτό τό παρακλάδι τῆς Ὑπηρεσίας· ὅτι ἦταν σάν ἕννά τζούκ μπόξ: ὅταν ἡ CIA πατοῦσε ἕνα ἀπό τά κουμπιά, μποροῦσε νά ἀκούσει ὁποιαδήποτε μουσική ἤθελε σ’ ὁποιοδήποτε σημεῖο τοῦ κόσμου.

Τό ἑπόμενο βασικό βῆμα ἔγινε τό 1950, ὅταν ἱδρύθηκε ἡ Διεύθυνση Διεθνῶν Ὀργανισμῶν (IOD) ὑπό τόν Τομ Μπράντεν. Αὐτό τό γραφεῖο ἐπιχορήγησε τήν παραγωγή τῆς “Φάρμας τῶν Ζώων” τοῦ Τζορτζ Όργουελ σέ κινούμενά σχέδια, χρηματοδοτοῦσε Ἀμερικανούς καλλιτέχνες τζάζ, ρεσιτάλ ὄπερας καί τῇ διεθνή περιοδεία τῆς Συμφωνικῆς Ὀρχήστρας τῆς Βοστόνης. Οἱ πράκτορές της τοποθετήθηκαν στόν κινηματογράφο, στούς ἐκδοτικούς οἴκους, ἀκόμη καί ὡς ταξιδιωτικοί συντάκτες γιά τους διάσημους ὁδηγούς Fodor. Καί τώρα ξέρουμε ὅτι τό ἀναρχικό πρωτοποριακό κίνημα τῆς Ἀμερικῆς προωθοῦσε τόν ἀφηρημένο εξπρεσιονισμό».

*Εμπεριστατωμένη ἐξιστόρηση τῶν σχέσεων τῆς CIA μέ τή μοντέρνα τέχνη γίνετάι στό ντοκιμαντέρ «Hidden Hands». Ξεκίνησε νά προβάλλεται στίς 29/10/1995 στό βρετανικό τηλεοπτικό κανάλι Channel 4.

Ζωγραφικός πίνακας του Τζάκσον Πόλοκ ποῦ τιτλοφορεῖται «Convergence»