Μνηστηροφονία: προϋπόθεση τῆς κάθαρσης

 

«Γυμνώθη ἀπὸ τὰ ράκη του ὁ πολύβουλος Ὀδυσσεὺς

καὶ στὸ κατώφλι σάλταρε μὲ τόξο καὶ φαρέτρα

γεμάτη βέλη, κι ἔχυνε βέλη μὲ γρηγοράδα

ἐμπρὸς στὰ ποδιὰ του, αὐτοῦ, καὶ εἶπε στοὺς μνηστῆρες:

«Αὐτὸς ὁ ἆθλος ἄβλαβος τελέστηκε καὶ τώρα

θὰ βάλω στόχο ποὺ κανεὶς ἄνδρας ἄλλος δὲν χτύπησε,

μήπως πετύχω καὶ μοῦ δώση δόξα ὁ Ἀπόλλων».

Εἶπε, καὶ στὸν Ἀντίνοο ἔστειλε τὸ πικρὸ βέλος.

Ὁμήρου Ὀδύσσεια, Ράψ. Χ, στ. 1-8, ἔμμετρη μετάφραση Κώστας Δούκας, ἐκδ. Αἰγηίς, Ἀθήνα:2017, σελ. 725.

 

Ὁ νόμιμος ἡγέτης τοῦ τόπου καὶ ἀφέντης τοῦ οἴκου ἀπουσιάζει σὲ ἐκστρατεία καὶ τὴ θέση του ἔχουν καταλάβει παράσιτα, τὰ ὁποία μολύνουν τὴν ἱερότητα τῆς ἑστίας, οἰκειοποιοῦνται τὴν κινητὴ καὶ ἀκίνητη περιουσία του, διεκδικοῦν τὴν ἴδια τὴ γυναῖκα του καὶ μιαίνουν ὅ,τι ἀγγίζουν. 

Ὁ πολεμιστὴς ἐπιστρέφει ἀπὸ τὶς μάχες καὶ τὶς περιπλανήσεις του καὶ θέλει νὰ ὁρίσει ξανὰ τὰ τοῦ οἴκου του. Το ἔλεος γιὰ τοὺς κάπηλους, τοὺς βέβηλους, τοὺς «μνηστῆρες» εἶναι ἀνύπαρκτο. Ἡ μνηστηροφονία εἶναι απαιραίτητη προϋπόθεση τῆς ἐπανεκκίνησης τοῦ βίου σὲ ρυθμὸ κανονικό, μὲ ἁρμονία καὶ τάξη.

Ὁ πρῶτος μνηστῆρας ποῦ πέφτει νεκρὸς ἀπὸ τὰ χέρια τοῦ Ὀδυσσέα εἶναι ὁ Ἀντίνοος. Στοὺς στίχους 15-20 τῆς Ραψωδίας Χ, διαβάζουμε: «Σημάδι βάζει τὸν λαιμὸ καὶ τὸν χτυπᾶ μὲ βέλος / κι ἀπὸ τὸν ἁπαλὸ λαιμὸ ἀντικρὺ περνάει ἡ ἀκύ./ Γέρνει ἀπ’ τὴν ἄλλη, κι ἔπεσε τὸ κύπελλο ἀπ’ τὸ χέρι / τοῦ χτυπημένου, κι ἔτρεξ’ εὐθὺς αἷμα παχὺ ἀπ’ τὴν ρίνα/ ἀνθρώπινο. Κι εὐθὺς μακριὰ τοῦ ὤθησε τὸ τραπέζι / μὲ μία κλωτσιὰ καὶ χύθηκαν τὰ φαγητὰ στὴν γῆ». 

Ἡ ὁμηρικὴ περιγραφὴ εἶναι τόσο ζωντανή, γεμάτη μὲ εἰκόνες καὶ ἤχους ἀπὸ τὴν πραγματικὴ ζωή, ὥστε θυμίζει
ρεπορτάζ, πλάνα ἀπὸ σύγκρουση τὴν ὁποία κατέγραψε κινηματογραφικὸς φακὸς καὶ ὄχι ποίημα ποῦ ἔγραψε κάποιος «τυφλός». Ἡ αἰχμὴ τοῦ βέλους ποὺ διαπερνᾶ τὸ λαιμὸ τοῦ Ἀντίνοου, τὸ κύπελο ποὺ πέφτει ἀπὸ τὸ χέρι του καὶ τὸ αἷμα ποὺ χύνεται πηχτὸ ἀπὸ τὴ μύτη τοῦ δίνουν μία αἴσθηση λήψης στιγμιότυπου σὲ ἀργὴ κίνηση – μία σύλληψη μοναδική, ποὺ διατηρεῖ τὴ γοητεία καὶ τὸ μεγαλεῖο της ἀλώβητα μέχρι σήμερα. Ἡ δύναμη τῶν λόγων τοῦ Ὁμήρου ξεπερνᾶ κάθε ἀπόπειρα περιγραφῆς καὶ ἀξιολόγησης τους. 

Ὅμως, τὸ μήνυμα τοῦ πατέρα τοῦ ἑλληνικοῦ ἔπους δὲν εἶναι απλώς… αἰσθητικὸ καὶ εἰκονοπλαστικὸ ἀλλὰ βαθιὰ πολιτικὸ καὶ ἐξαιρετικὰ ἁπλό. Ἡ ἀτίμωση τῶν ἱερῶν μπορεῖ νὰ τιμωρηθεῖ καὶ νὰ καθαρθεῖ ἀπὸ τοὺς ἀνθρώπους μόνο μὲ αἷμα. Ὁ Θεὸς ἔχει τὸν δικὸ του τρόπο νὰ ἀπονέμει ἀληθινὴ Δικαιοσύνη. Το εἶδος μας, ὅμως, ἔχει τὸν δικὸ του τρόπο νὰ ξεκαθαρίζει τὰ πράγματα. Ὁτιδήποτε στρέφεται μὲ τόσο εὐθύ, βέβηλο καὶ ἰταμὸ τρόπο ἐναντίον τῶν ἀνθρωπίνων ἑστιῶν πρέπει νὰ τερματίζεται ἄμεσα, ὁριστικά, δίχως δισταγμούς. 

Ὁ Ὀδυσσέας δὲν διαπραγματεύεται μὲ τοὺς μνηστῆρες. Με μερικοὺς συζητᾶ ἀλλὰ ὅλοι οἱ διάλογοι ἔχουν τελικὸ στόχο τὴν ἐξόντωση τους ὄχι κάποια… συνεννόηση. Ἐπίσης ἀξίζει νὰ σημειωθεῖ τὸ ὄνομα τοῦ πρώτου μνηστῆρα ποὺ φονεύεται. Εἶναι ὁ Αντίνοος, αὐτὸς ποὺ ἐτυμολογικὰ ἑρμηνεύεται καὶ ὡς ἐκεῖνος ποὺ βρίσκεται ἀπέναντι ἀπὸ τὴν ὀρθὴ φορὰ τοῦ νοῦ καὶ ἀντιλέγει στὸ σωστὸ (Αντί+νοῦς). Δὲν εἶναι τυχαία ἡ περιγραφὴ τοῦ φόνου τοῦ Αντίνοου μὲ τὸ βέλος ποὺ διαπερνᾶ τὸν λαιμὸ του. Ὁ Ὅμηρος ὑποδεικνύει τὸν σωστὸ τρόπο νὰ ἀποκατασταθεῖ ἡ τάξη σὲ μία πολιτεία διαλυμένη καὶ παραδομένη στὴν φθορὰ καὶ τὴν σήψη. Πρῶτὰ πρέπει νὰ καταπολεμηθεῖ ὁ μηχανισμὸς ποὺ στήνεται ἀπὸ τους «μνηστῆρες» γιὰ νὰ συγκαλύπτεται ἡ ἀλήθεια καὶ νὰ παρουσιάζεται τὸ ἄσπρο σὰν μαῦρο. Αὐτὸ στὴν ἐποχὴ μας μπορεῖ νὰ «μεταφραστεῖ» σὰν ἀνάγκη κυριαρχίας στὸ ἐπικοινωνιακὸ πεδίο.

Το βέλος ποὺ πρέπει νὰ ἐκτοξεύσουν οἱ ὑγιεῖς δυνάμεις τῆς κοινωνίας ἐναντίον τοῦ σύγχρονου Ἀντίνοος εἶναι ἡ ἀλήθεια. Το τόξο ποὺ μπορεῖ νὰ δώσει τὴν ἀπαραίτητη ὤθηση στὸ βέλος τῆς ἀληθείας εἶναι ἰσχυρὰ ΜΜΕ καὶ μηχανισμοὶ παραγωγῆς ἰδεολογίας, ποὺ ὑπηρετοῦν φανατικὰ τὸν λαὸ καὶ τὴν πατρίδα. Μόνο ἔτσι μπορεῖ νὰ καθαρθεῖ τὸ ἄγος ποὺ μᾶς μολύνει καὶ μᾶς τυραννᾶ.