Ἡ ἀνεξικακία τοῦ φιλοσόφου

Ὁ Κ. Δεσποτόπουλος στὴν οἰκίαν του, τον Ὀκτώβριο τοῦ 2015.

«Μὲ την ἐμψυχωτικὴ ἀνάμνηση της δόξας της ἀρχαίας Ἑλλάδας, νὰ ὑπάρχει ἕνα αἴσθημα χρέους, ὥστε νὰ ἐπιθυμοῦν νὰ φαίνονται ἀντάξιοι των ἀρχαίων Ἑλλήνων. Ἐπίσης, ἀποφεύγοντας ἔντονους διχασμοὺς νὰ προσπαθήσουν καὶ στὸ πεδίο τῆς οἰκονομίας καὶ στὸ πεδίο τοῦ πολιτισμοῦ νὰ δράσουν δημιουργικά. Νομίζω ὅτι ὑπάρχουν οἱ δυνάμεις νὰ τὸ κάνουν αὐτό. Ὑπάρχουν ἄνθρωποι ἱκανοὶ νὰ ζήσουν μία ζωὴ δημιουργική.[…] Ἡ λέξη εὐτυχία, ἐτυμολογικά, σημαίνει καλὴ τύχη. Δηλαδή, κάτι που δὲν ἐξαρτᾶται ἀπὸ τον ἄνθρωπο ἀλλὰ ἀπὸ τὶς περιστάσεις τῆς ζωῆς του. Ἡ λέξη που ἐκφράζει τὴν οὐσιαστικὴ ἔννοια εἶναι ἡ εὐδαιμονία. Ἡ εὐδαιμονία προϋποθέτει ψυχικὴ ἔξαρση του ἀνθρώπου, πνευματικὴ ἀνάταση καί, βεβαίως, σὲ μία τροχιὰ ἠθική. Κατ’ ἐμέ, γιὰ νὰ εἶναι ἐφικτὴ γιὰ τον ἄνθρωπο ἡ εὐδαιμονία πρέπει νὰ ἔχει ἐξασφαλίσει τον βιοπορισμὸ του καὶ νὰ ἔχει καλὲς σχέσεις μὲ τον περίγυρὸ του– καὶ ἐνδεχομένως νὰ ἔχει καὶ δημιουργικὲς ἐξάρσεις».

Κωνσταντῖνος Δεσποτόπουλος, ἀπὸ συνέντευξη που παραχώρησε στὸν ὑπογράφοντα γιὰ την «κυριακάτικη δημοκρατία», Ὀκτώβριος 2015

Σμύρνη 8 Φεβρουαρίου 1913 - Ἀθήνα 7 Φεβρουαρίου 2016. 
103 ἐνιαυτοὶ πληρωμένοι μὲ ἐμπειρίες, ἀρετή, ἄθληση πνευματικὴ καὶ σωματικὴ καὶ προσφορὰ στὸ κοινὸ καλό. Νὰ εἶσαι καλὸς Ἕλληνας ἐπὶ 103 χρόνια δὲν εἶναι εὔκολο σπόρ. Ἀκόμα δυσκολότερο εἶναι νὰ
ἔχεις βαδίσει δίπλα ἀπὸ τόσες παγίδες καὶ νὰ ἔχεις ὑπερπηδήσει τόσα ἐμπόδια, σκαρφαλώνοντας ἐν τέλει σὲ τόσο ὑψηλὲς ἀκαδημαϊκὲς καὶ γνωστικὲς κορυφὲς καὶ νὰ παραμένεις ἀνεξίκακος.
Ὁ Κωνσταντῖνος Δεσποτόπουλος, ὁ ἀδιαμφισβήτητος πρωταθλητὴς των ἑλληνικῶν γραμμάτων μὲ ἀποτυπωμένο ὁλόκληρο τὸν εἰκοστὸ αἰῶνα στὸ πρόσωπο, το κορμί, την καρδιὰ καὶ το νοῦ του δὲν εἶναι πιὰ ἀνάμεσὰ μας. Μετέστη σὲ ἄλλες σφαῖρες καὶ δὲν θὰ εἶναι πιὰ δίπλα μας, ὅταν θὰ πρέπει νὰ ἀκοῦμε κάτι ἀπὸ πρόσωπο σεβάσμιο, γιὰ νὰ μᾶς φρενάρει στὶς κατηφόρες που αὐτοβούλως ἐπιλέγουμε ἀλλὰ κι αὐτὲς μᾶς ἐπιλέγουν γιὰ νὰ συντριβοῦμε στὰ τέλη τους.
Γιὰ τον Δεσποτόπουλο μίλησαν καὶ ἔγραψαν ἀρκετοί, σημαίνοντες καὶ ἁρμοστοί. Οἰκεῖοι του ἀλλὰ καὶ ἐξοικειωμένοι μὲ το ἔργο του. Μία πτυχὴ του χαρακτῆρα του, ὅμως, που εἶχε κάνει μεγίστη ἐντύπωση στὸν εἰλικρινῶς ὑμέτερο ἦταν ἡ ἀνεξικακία του. 

Φιλόσοφος

Ἕνας ἀπὸ τους ἄγραφους νόμους του ἀπερίσκεπτου βίου εἶναι νὰ ἀμελεῖ ὁ βρωτὸς νὰ συγχωρεῖ, νὰ κατανοεῖ καὶ νὰ συμπάσχει. Περνώντας τα ἔτη, οἱ ἀδικίες (που εἶναι μαθηματικὰ βέβαιο ὅτι θὰ «χαριστοῦν» σὲ όλους) σωρεύονται δίχως νὰ ἐξοφλοῦνται. Οἱ πικρίες καὶ τα ἄγη κατακάθονται στὰ ἑλώδη ὕδατα της μνησικακίας δίχως νὰ τύχουν τοῦ κατάλληλου καθαρμοῦ. Ὅσο πιὸ ἔντονη ἡ προσωπικότητα του ἀνθρώπου, ὅσο πιὸ ὀξυμμένες οἱ δυνατότητὲς του καὶ «διογκωμένο» το Ἐγὼ του, τόσο πιὸ θανατηφόρο τὸ δηλητήριο. Ὅσοι ἔχουν διαβάσει πολὺ βρίσκονται σὲ ἀκόμα πιὸ ἔντονη πολιορκία ἀπὸ την κακία. Μποροῦν νὰ χρησιμοποιήσουν τὸ σοφιστικὲ ὁπλοστάσιο τῶν ἐπιστημῶν καὶ της λογοκοπίας γιὰ νὰ καταδείξουν πόσο ἀδικαιολόγητο... ἄδικο ἔχουν οἱ ἄλλοι ἐν συγκρίσει μὲ το δικὸ τους, δικαιολογημένο(!) ἄδικο, ποῦ τεχνηέντως μεταμφιέζουν σὲ δίκαιο! Αὐτὸ εἶναι γνωστὸ στὴν ἀνθρωπότητα ἤδη ἀπὸ τὴν ἐποχὴ ποῦ οἱ ἀναγνῶστες του πλατωνικοῦ «Μενέξενου» διάβαζαν το «πᾶσα τε ἐπιστήμη χωριζομένη δικαιοσύνης καὶ τῆς ἄλλης ἀρετῆς πανουργία, οὐ σοφία φαίνεται» (κάθε ἐπιστήμη χωρὶς δικαιοσύνη καὶ ἀρετὴ εἶναι πανουργία ὄχι σοφία).
Ὁ Κωνσταντῖνος Δεσποτόπουλος, ὅπως ὅλοι οἱ ἐνσαρκωμένοι ἀληθεῖς Φιλόσοφοι (με το Φ κεφαλαίο) ἦταν πείσμων: ἀρνεῖτο νὰ κακολογήσει, ἀρνεῖτο νὰ κακιώσει, ἀρνεῖτο νὰ πικραθεῖ. Ὁ βίος του ἦταν Λόγος καὶ παράδειγμα Ἀρετῆς. Ἀποδείξεις περὶ τούτου μπορεῖ κάποιος νὰ δεῖ στὸ λιτὸ διαμέρισμὰ του στὴν Κυψέλη καὶ στὶς συνειδήσεις ὅλων των τυχερῶν ἀνθρώπων που τὸν γνώρισαν καὶ εἶχαν την εὐλογία νὰ λάβουν συμβουλές, καθοδήγηση καὶ γνώσεις ἀπὸ ἐκεῖνον. 
Το παρὸν ἀφιερώνεται μὲ ἀγάπη καὶ σεβασμὸ στὴν καταστερισμένη μνήμη του καὶ μὲ την εὐχὴ ἡ ἀνάλαφρη ψυχὴ του νὰ πλανηθεῖ γιὰ λίγο καιρὸ ἀκόμα, μέχρι το μέγα ταξίδιὸν της, στὴν ἀγαπημένη του Σμύρνη, την ὁποία δὲν ἄντεχε νὰ ξαναδεῖ μετὰ την καταστροφή. Στὴ συνέντευξη που μοῦ εἶχε παραχωρήσει τον Ὀκτώβριο εἶχε πεῖ γιὰ την πόλη του: «Δὲν ἔχω ξαναπάει μετὰ το ‘22. Καὶ ψυχικὰ δὲν ἀντέχω νὰ το κάνω νὰ δῶ τα σπίτια μας, που ἰδιοποιήθηκαν οἱ Τοῦρκοι ἤ ποὺ στὴν θέση τους ἔχτισαν τα δικὰ τους. Νὰ ξέρετε ὅτι κατὰ τον Πλάτωνα, ἡ Σμύρνη εἶναι ἡ ἐκπαιδεύτρια πόλη της Ἑλλάδος – διὰ του Ὁμήρου».

Καλὸ ταξίδι Ἕλληνὰ δάσκαλε.