Ἑλλάδα, Ἰσραήλ καὶ στὸ βάθος... Τουρκία

 Ἀνάλυση γιὰ τὶς σχέσεις Ἑλλάδας καὶ Ἰσραήλ, μὲ τὶς θετικὲς προοπτικὲς καὶ τὸ μεγάλο... «ἀλλὰ», ποὺ πάντοτε θὰ ὑπάρχει.

Ἡ ἐποχὴ ποὺ διανύουμε χαρακτηρίζεται ἀπὸ ἀνασχηματισμὸ τῶν γεωπολιτικῶν συμμαχιῶν, ἀπὸ ἀστάθεια στὴν Ἀνατολικὴ Μεσόγειο, καὶ ἀπὸ ἕναν συνεχή ἀγῶνα ἐπιρροῆς μεταξὺ περιφερειακῶν δυνάμεων. Μέσα σ’ αὐτὸ τὸ πλαίσιο, οἱ σχέσεις Ἑλλάδος καὶ Ἰσραὴλ ἀποκτοῦν βαρύνουσα σημασία, ὄχι μόνον διπλωματικὴ ἀλλὰ καὶ στρατηγική. Ἀπὸ τὰ τέλη τῆς δεκαετίας τοῦ 2000, ὅταν ἡ Ἀγκυρα ἀπομακρύνθηκε ἀπὸ τὸ Τελ Ἀβίβ, ἡ Ἑλλάδα ἐμφανίσθηκε ὡς φυσικὸς ἐταῖρος τοῦ Ἰσραὴλ στὴν περιοχή. Ἡ σύμπτωση συμφερόντων στὸν ἐνεργειακὸ, στρατιωτικὸ καὶ γεωπολιτικὸ τομέα ἔφερε τὶς δύο χώρες πιὸ κοντά ἀπὸ ποτέ.

Ἐν ἀρχῇ, ἡ συνεργασία Ἑλλάδας-Ἰσραὴλ ἔχει μίαν σαφὴ στρατιωτικὴ διάσταση. Ἡ Ἑλλάδα, ἀντιμέτωπη μὲ τὴν τουρκικὴ ἀναθεωρητικὴ πολιτικὴ στὸ Αἰγαῖο καὶ στὴν Ἀνατολικὴ Μεσόγειο, ἀναζητεῖ ἐταίρους μὲ τεχνολογικὴ καὶ πληροφοριακὴ ὑπεροχή, ἱκανοὺς νὰ ἐνισχύσουν τὸ ἀμυντικὸ της ἀπόθεμα. Αὐτὸ μπορεῖ νὰ ἐξασφαλιστεῖ ἀπὸ τὸ Ἰσραὴλ, ποὺ διαθέτει πολεμικὴ ἐμπειρία, τεχνογνωσία αἰχμῆς στὴν ἀμυντικὴ βιομηχανία, καὶ μία κουλτούρα ἀσφαλείας ποὺ προσαρμόζεται ταχύτατα στὶς νέες προκλήσεις. Οἱ κοινὲς ἀσκήσεις Ἑλληνικῶν καὶ Ἰσραηλινῶν ἐνόπλων δυνάμεων, ἡ ἀνταλλαγὴ πληροφοριῶν καὶ ἡ συνεκπαίδευση πιλότων ἐντός τῆς Ἑλλάδας, συνιστοῦν πλέον μόνιμο στοιχεῖο τῆς...

διμεροῦς συνεργασίας. Ἐν προκειμένῳ, τὸ Κέντρο Ἐκπαίδευσης Πτήσεων στὴν Καλαμάτα, ποὺ ἀναπτύχθηκε μὲ τὴν ἰσραηλινὴ εταιρεία Elbit Systems, ἀποτελεῖ ἕνα σύγχρονο παράδειγμα τοῦ πὼς ἡ τεχνολογικὴ συνέργεια μετατρέπεται σὲ στρατηγικὴ ἀναβάθμιση.

Στον ἐνεργειακὸ τομέα, ἡ σύμπλευση Ἑλλάδας καὶ Ἰσραὴλ ἐπικεντρώνεται στὸν Ἀνατολικὸ Μεσογειακό χώρο. Ὁ ἐντοπισμὸς πλουσίων κοιτασμάτων φυσικοῦ ἀερίου στὶς θαλάσσιες περιοχὲς τῆς Κύπρου καὶ τοῦ Ἰσραὴλ ἔφερε στὸ προσκήνιο τὴν προοπτικὴ ἐνεργειακῆς ἑνώσεως τῶν χωρῶν τῆς περιοχῆς. Ὁ ἀγωγὸς EastMed, ἔστω κι ἂν ἀντιμετωπίζει τεχνικὲς καὶ πολιτικὲς δυσκολίες, συμβολίζει τὴν ἐπιδίωξη μιᾶς κοινῆς ἐνεργειακῆς στρατηγικῆς μεταξὺ Ἑλλάδος, Κύπρου καὶ Ἰσραήλ, ὡς ἐναλλακτικὸς δρόμος παροχῆς φυσικοῦ ἀερίου πρὸς τὴν Εὐρώπη. Ἡ Ἑλλάδα, ὡς μέλος τῆς Ε.Ε. καὶ φυσικὸς κόμβος μεταφορᾶς ἐνέργειας, καθίσταται ἀναγκαῖος σύμμαχος τοῦ Ἰσραήλ στὴν προσπάθεια ἀπόδρασης ἀπὸ τὴν ἐνεργειακὴ ἐξάρτηση ἀπὸ τὰ Ἀραβικὰ κράτη καὶ τὴν Τουρκία.

Ἡ γεωπολιτικὴ διάσταση τῆς συνεργασίας ἐπεκτείνεται καὶ στὸ πολιτικὸ ἐπίπεδο. Ἡ Ἑλλάδα ἐμφανίζεται ὡς μετριοπαθὴς δύναμη στὴν Εὐρώπη, ἡ ὁποία μπορεῖ νὰ λειτουργήσει ὡς γέφυρα ἀνάμεσα στὴν Δύση καὶ τὴν Ἀνατολή. Τὸ Ἰσραὴλ ἀναζητεῖ διεθνὴ νομιμοποίηση καὶ συμμάχους ποὺ νὰ ἀναγνωρίζουν τὸ δικαίωμά του στὴν ἀσφάλεια, ἐνῶ ἡ Ἑλλάδα ἀποζητᾷ διεθνῆ στήριξη ἀπέναντι στὴν τουρκικὴ προκλητικότητα. Ἡ σχέση αὐτὴ ἐπομένως ἔχει ἀμφίπλευρο χαρακτῆρα· κάθε μέρος ἐπιδιώκει νὰ ἐνισχύσει τὴν διεθνὴ του θέση μέσω τοῦ ἄλλου. Ἐκτός ἀπὸ τὴν πολιτικὴ καὶ στρατιωτικὴ πτυχὴ, ἡ συνεργασία ἔχει καὶ σημαντικὴ ὀικονομικὴ διάσταση. Οἱ Ἰσραηλινὲς ἐπενδύσεις στὸν τουρισμό, στὴν τεχνολογία, καὶ στὴν ἀμυντικὴ βιομηχανία ἔχουν ἀυξηθεῖ σημαντικά τὰ τελευταία χρόνια. Ἡ Ἑλλάδα, ὡς χώρα φιλικὴ πρὸς τοὺς Ἰσραηλινοὺς πολίτες, ἔχει καταστεῖ δημοφιλὴς τουριστικὸς προορισμὸς, ἐνῶ ἡ παρουσία Ἑλληνικῶν ἐπιχειρήσεων στὸ Ἰσραὴλ ἐνισχύεται βαθμηδὸν. Τὰ πανεπιστήμια τῶν δύο χωρῶν ἔχουν ἀνοίξει δίαυλους ἐπιστημονικῆς συνεργασίας, ἰδίως σὲ τομείς ὅπως ἡ νανοτεχνολογία, ἡ γεωργικὴ καινοτομία, καὶ ἡ κυβερνοασφάλεια.

Τὸ μεγάλο... «ἀλλὰ» ποὺ ξεκινᾶ τὸ 1492

Ὅμως, ἡ ἐνίσχυση αὐτὴ δὲν σημαίνει ὅτι ἡ Ἑλλάς δύναται νὰ ἐπαναπαυθῇ. Ἡ γεωπολιτικὴ ρευστότητα στὴ Μέση Ἀνατολή εἶναι δεδομένη. Τὸ Ἰσραὴλ, παρά τὴν ψύχρανση ποὺ ἔχει γνωρίσει μὲ τὴν Τουρκία ἀπὸ τὸ 2010 (μετὰ τὸ συμβάν Mavi Marmara), διατηρεῖ διαύλους ἐπικοινωνίας καὶ οἱ σχέσεις τους γνωρίζουν κατά καιροὺς περιόδους ἐξομαλύνσεως. Ἡ χώρα μας, ποὺ ἔχει συμφέρον νὰ διατηρεῖ καλή ἐικόνα καὶ στὸν Ἀραβικὸ κόσμο, ὀφείλει νὰ βαδίζει πάνω σὲ μιὰ λεπτὴ γραμμή: ἡ συμμαχία μὲ τὸ Ἰσραὴλ εἶναι πολὺτιμη, ἀλλὰ ἡ πολιτικὴ ἐξάρτηση ἢ ἡ μονομερὴς ταύτιση δὲν συμφέρει.

Ἐν προκειμένῳ, ἡ Ἑλλάδα ὀφείλει νὰ γνωρίζει ὅτι οἱ σχέσεις τοῦ Ἰσραὴλ μὲ τὴν Τουρκία ἔχουν μακραίωνη ρίζα. Τὸ 1996, Ἰσραὴλ καὶ Τουρκία ὑπέγραψαν συμφωνία ἀμυντικῆς συνεργασίας, ἡ ὁποία ἔθεσε τὶς βάσεις γιὰ τὴν ἀνάπτυξη τῆς τουρκικῆς πολεμικῆς βιομηχανίας. Μέσω τῆς συμφωνίας ἐκείνης, τὸ Ἰσραὴλ παρείχε τεχνογνωσία, ἐκσυγχρονισμὸ ὅπλων καὶ ἐκπαίδευση στὶς τουρκικὲς ἔνοπλες δυνάμεις. Ἡ ἀμυντικὴ βιομηχανία τῆς Τουρκίας, ποὺ σήμερον παράγει drones, πυραυλικὰ συστήματα καὶ ἄλλα ὅπλα αὐτονομίας, ἐδράζεται, ἐν μέρει, στὴν τεχνολογικὴ βάση ποὺ ἔθεσε ἐκείνη ἡ συνεργασία. Οἱ σχέσεις ἐκεῖνες διακόπηκαν μετὰ τὸ 2010, ἀλλὰ ἡ ἱστορικὴ μνήμη καὶ τὰ δίκτυα ἐπικοινωνίας παραμένουν. Καθίσταται λοιπόν προφανές ὅτι, ἄν καὶ τὸ παρὸν ἐπιβάλλει Ἑλληνο-Ἰσραηλινὴ προσέγγιση, τὸ μέλλον μπορεῖ νὰ ἀλλάξει ἐὰν ἡ γεωπολιτικὴ συγκυρία τὸ ἐπιβάλει.

Ἡ Ἑλλάς, λοιπόν, ὀφείλει νὰ βλέπει τὴν σχέση αὐτὴ ὡς στρατηγικὸ ἐργαλεῖο, ὄχι ὡς στατικὴ συμμαχία. Ἡ σταθερὴ παρουσία στὴν Εὐρωπαϊκὴ Ἕνωση καὶ στὸ ΝΑΤΟ, ἡ γεωγραφικὴ θέση καὶ ἡ ἐνεργειακὴ δυναμικὴ της, τῆς ἐπιτρέπουν νὰ ἀξιοποιήσει τὸ Ἰσραὴλ χωρὶς νὰ παραμερίζει τὶς σχέσεις της μὲ ἄλλα κράτη. Ἡ πραγματικὴ δύναμη τῆς Ἑλλάδας θὰ ἐξαρτηθεῖ ἀπὸ τὴν ἱκανότητά της νὰ κρατᾷ ἰσορροπία μεταξὺ συνεργασίας καὶ αὐτονομίας.

Καταληκτικῶς, πρέπει νὰ σημειωθῇ ὅτι ἡ Ἑλλάδα, ὅσο ἀναπτύσσει δεσμοὺς μὲ τὸ Ἰσραήλ, ὀφείλει νὰ ἔχῃ κατά νοῦ τὴν ἰδιαίτερη ἱστορικὴ εὐγνωμοσύνη ποὺ ἔχουν οἱ Ἐβραῖοι πρὸς τοὺς Τούρκους. Ὅταν τὸ 1492 οἱ καθολικοὶ βασιλεῖς τῆς Ἰσπανίας ἐξέβαλαν τοὺς Σεφαραδίτες Ἐβραίους, ὁ σουλτάνος Βαγιαζήτ Β΄ ἔδωσε ἐντολὴ νὰ τοὺς δεχθοῦν στὴν Ὀθωμανικὴ Ἀυτοκρατορία, προσφέροντάς τους ἀσφάλεια καὶ νέα πατρίδα. Ἡ πράξη αὐτὴ ἔμεινε βαθιὰ χαραγμένη στὴν συλλογικὴ μνήμη τοῦ Ἰουδαϊσμοῦ, ὡς παράδειγμα τοῦ ἠθικοῦ καθήκοντος hakarat ha-tov - τῆς ἀναγνωρίσεως τοῦ καλού ποὺ σοῦ ἔγινε. Ἡ Ἑλλάδα, λοιπόν, πρέπει νὰ συναισθάνεται ὅτι ὁ Ἰουδαϊσμὸς στηρίζεται σὲ πνευματικοὺς πυλῶνες πίστεως καὶ μνήμης. Ἡ hakarat ha-tov μπορεῖ νὰ μὴν ὑποκαθιστᾷ τὰ συμφέροντα, ἀλλὰ ἐξηγεῖ πῶς τὸ Ἰσραὴλ θὰ βλέπῃ πάντα τὴν Τουρκία μὲ μία ἱστορικὴν διάθεση ἐυγνωμοσύνης. Ἐπὶ τούτου, ἡ χώρα μας ὀφείλει νὰ ἐνεργεῖ μὲ στρατηγικὴ ψυχραιμία καὶ συνειδητὴ ἐκτίμηση τῆς ἱστορικῆς ἀνθρωπολογίας τῶν λαῶν μὲ τοὺς ὁποίους συνεργάζεται.