Ἡ Ἑλλάδα στὸ μεταίχμιο: κατάρρευση ἢ ἀναγέννηση

 

Ἡ πραγματικότητα ἐκπέμπει ἕνα διαρκές, ἀπειλητικὸ μήνυμα. Ζοῦμε σὲ ἐποχὴ σιωπηλῆς παρακμῆς. Πρέπει νὰ ξυπνήσουμε, ἐπειγόντως! Ἡ φθορὰ δὲν εἶναι θεαματική. Δὲν «ἐκρήγνυται» στὰ δελτία εἰδήσεων. Ἡ παρουσία της εἶναι ἐπίμονα διαβρωτική. Κατατρώγει τὸ σῶμα τῆς κοινωνίας. Ἡ Ἑλλάδα τοῦ σήμερα πάσχει πρωτίστως ἀπὸ κατάρρευση τῆς ἀξιοπιστίας τῶν θεσμῶν. Ὁ πολίτης δὲν πιστεύει πιὰ ὅτι οἱ θεσμοὶ ὑπηρετοῦν τὸ κοινὸ καλό. Ἀντιλαμβάνεται τοὺς βασικοὺς ἁρμοὺς καὶ τὶς λειτουργίες τοῦ πολιτεύματος σὰν μηχανισμοὺς ἀναπαραγωγῆς τῆς ἐξουσίας καὶ ἐξυπηρετήσεως ἰδιοτελῶν συμφερόντων. Ἡ δικαιοσύνη κατάντησε παρακολούθημα τῆς κυβέρνησης. Ἡ νομοθετικὴ ἐξουσία τὸ ἴδιο. Ἡ ἀποξένωση τῶν πολιτῶν ἀπὸ τοὺς θεσμοὺς γεννᾶ κυνισμό. Ὁ κυνισμὸς πάντα προηγεῖται τῆς συλλογικῆς ἀποσύνθεσης. Ὁ κοινωνικὸς ἱστὸς ἔχει διαρραγεῖ.

Ὁ ἄνθρωπος ἀποσύρθηκε ἀπὸ τὴ συλλογικότητα. Ἐγκλωβίστηκε στὸ μικρὸ ἐγὼ του, στὴ βιοτικὴ του ἀγωνία, στὸ κυνήγι τῆς ἰδιωτικῆς ἀσφάλειας. Ὁ ἀτομισμὸς ὑποκατέστησε τὴ γειτονιά, τὴ φιλία, τὴ συμμετοχή. Ἡ κοινωνία βιώνεται ὡς σύνολο παράλληλων μοναξιῶν. Παράλληλα, ἡ ἀλλοίωση τῆς πληθυσμιακῆς σύνθεσης μέσῳ τοῦ ἰσλαμικοῦ  ἐποικισμοῦ ἀμβλύνει τὴν αἴσθηση τῆς πολιτισμικῆς συνέχειας. Ἀποδομεῖται σκόπιμα ἡ ταυτότητα τοῦ λαοῦ μας χωρὶς νὰ ὑπάρχῃ μιὰ δύναμη νὰ ἀντισταθῇ στὴν κυβερνῶσα ἐθνοδιαλυτικὴ ὁμάδα. Ἐδῶ ἔρχεται νὰ προστεθῇ ἡ διεύρυνση τῶν ἀνισοτήτων. Ὄχι μόνον στὸ εἰσόδημα, ἀλλὰ καὶ στὴν πρόσβαση στὶς λειτουργίες τοῦ κράτους, στὴν παιδεία, στὴν ὑγεία, στὴ δυνατότητα νὰ ἀκουσθῇ ἡ φωνὴ τοῦ ἀνήμπορου. Οἱ προνομιούχοι ἀξιοποιοῦν σύστημα φτιαγμένο στὰ μέτρα τους. Οἱ ὑπόλοιποι σιωποῦν καὶ προσπαθοῦν νὰ ἐπιβιώσουν. Ἔτσι ἡ δημοκρατία ἐκπίπτει σὲ διαδικασία χωρὶς περιεχόμενο, σὲ τυπικὴ ψῆφο χωρὶς ἐμπιστοσύνη. Ὅλα αὐτὰ συνοδεύονται ἀπὸ τὸν ἐκχυδαϊσμὸ τοῦ δημοσίου λόγου.

Οἱ λέξεις φθείρονται. Καταντοῦν συνθήματα. Ἡ πολιτικὴ σκέψη ἀντικαθίσταται ἀπὸ...

...ἐπικοινωνιακὰ τεχνάσματα. Ἡ παιδεία ἀσχολεῖται μὲ «δεξιότητες». Ὁ διάλογος ξεπέφτει σὲ κραυγές. Ὁ λόγος, ποὺ ἦταν πάντοτε ἡ ἑλληνικὴ συμβολὴ στὴν οἰκουμένη, μετετράπη σὲ ἐργαλεῖο παραγωγῆς ἐντυπώσεων. Στὸν πυρῆνα ὅλων αὐτῶν βρίσκεται ἡ πολιτισμικὴ κατάρρευση. Μιμούμεθα τὸν ἀμερικανικὸ τρόπο ζωῆς, σὰν νὰ ντρεπόμαστε γιὰ τὸν δικό μας. Εἰσάγουμε ἀξίες, ἤθη, «μόδες», ἄκριτα, χωρὶς μέτρο. Ἡ παράδοση λειτουργεῖ σὰν φολκλορικὸ ντεκόρ κατάλληλο μόνον γιὰ τουριστικὴ ἐκμετάλλευση. Καὶ μαζί, ἀπομακρυνόμαστε ἀπὸ τὸν ὀρθόδοξο τρόπο ὕπαρξης, δηλαδή, τὸν τρόπο ἀνάπτυξης σχέσης μὲ τὸν Θεὸ καὶ τὸν ἄνθρωπο. Ἡ πίστη, ποὺ ὑπῆρξε κάποτε βίωμα κοινοτικό, ἐκπίπτει σὲ ἰδιωτικὴ ὑπόθεση ἢ σὲ ἐθνικὴ ἐθιμοτυπία. Ὅλα αὐτὰ συνθέτουν ἔλλειμμα συλλογικοῦ ὁράματος.  Δὲν ξέρουμε γιατί ὑπάρχουμε μαζί, τί νόημα ἔχει τὸ «ἐμεῖς». Ἡ Ἑλλάδα ἔχει χάσει τὴ συνείδηση τῆς ἀποστολῆς της, τὴ δύναμη νὰ προτείνῃ ἕνα τρόπο ζωῆς ποὺ νὰ ὑπερβαίνῃ τὸν ὠφελιμισμό.

Ἡ ἀντίσταση δὲν ἐντοπίζεται στὴν… νοσταλγία. Ἀντίσταση σημαίνει ἀντεπίθεση δημιουργίας. Ἀφοῦ ἡ παρακμὴ γεννήθηκε ἀπὸ τὴ διάρρηξη τῶν δεσμῶν, ἡ ἀπάντηση ὀφείλει νὰ εἶναι ἡ ἀνασύσταση τῆς κοινότητας. Νὰ ξαναγίνῃ ἡ κοινωνία χῶρος σχέσης. Δὲν μᾶς ἀρκεῖ ἀπλῶς ἡ συνύπαρξη. Αὐτὸ προϋποθέτει ἐπιστροφὴ στὶς παραδοσιακὲς ἀξίες. Νὰ ἐπιδιώξουμε τὴν παράδοση ὡς ἐνεργὸ πρόταγμα ζωῆς. Ἡ ἐθνικὴ ἰδεολογία, μὲ τὴν αὐθεντική της ἔννοια, μακριὰ ἀπὸ τὶς φθηνὲς ρητορεῖες, ὀφείλει νὰ ἀνανοηματοδοτηθῇ.

Τὸ ἔθνος εἶναι κοινότητα ἱστορικῆς μνήμης καὶ πολιτισμικῆς δημιουργίας. Ἡ ἑλληνικὴ γλῶσσα, πηγὴ τοῦ ἰδίου τοῦ νοήματος τοῦ κόσμου, πρέπει νὰ ξαναγίνῃ ἀντικείμενο ἀγάπης. Νὰ ἀναζητηθῇ ἡ αὐθεντικότητά της, νὰ ἐπιδιωχθῇ ἡ ἐπιστροφὴ στὶς ρίζες της. Νὰ εἰπωθῇ ἕνα μεγάλο ΝΑΙ στὴν ἀρχαία ἑλληνική, στὴν ἀλεξανδρινὴ κοινή, στὴ βυζαντινὴ δημώδη ἐκδοχή της. Ἡ γλῶσσα μας εἶναι φορέας τρόπου σκέψης ποὺ διδάσκει τὸ μέτρο, τὴ διάκριση, τὴ σχέση. Παράλληλα, χρειάζεται ἐπανεύρεση τοῦ χριστιανικοῦ ἤθους τῆς ἀγάπης, τῆς εὐθύνης, τῆς κοινωνίας. Ἡ ὀρθοδοξία, ἂν διαβασθῇ ὑπαρξιακά, μπορεῖ νὰ ἐμπνεύσῃ ἕνα πολιτισμὸ προσώπων, ὅπου τὸ νόημα δὲν εἶναι ἡ ἀτομικὴ ἐπιβίωση, ἀλλὰ ἡ μετοχή.

Κατεξοχὴν πεδίο αὐτῆς τῆς ἀντεπίθεσης εἶναι μιὰ παιδεία ποὺ θὰ μορφώνῃ ψυχὴ καὶ νοῦ, θὰ μαθαίνῃ στὸν νέο ἄνθρωπο νὰ σκέφτεται, νὰ δημιουργεῖ, νὰ ἀγαπᾷ τὸν τόπο του, τὸν συνάνθρωπο. Αὐτὴ ἡ παιδεία θὰ συνδέῃ τὸν μαθητὴ μὲ τὸ ἑλληνικὸ τοπίο, τὴ γλῶσσα, τὴ μουσική, τὴ βυζαντινὴ καὶ ἀρχαία παράδοσι, ὥστε νὰ μπορῇ νὰ σταθῇ στὸν κόσμο μὲ ταυτότητα καὶ ἐλευθερία. Εἶναι μάταιο νὰ ἀναμένεται ἡ πολιτισμικὴ ἀναγέννηση ἀπὸ τὸ κράτος. Οἱ μικρὲς κοινότητες εἶναι ἡ ἐλπίδα. Τὸ μέλλον ἔρχεται πρὸς τὸ μέρος μας ἀπὸ σχολεῖα, ἐνορίες, συλλόγους, πρωτοβουλίες πολιτῶν, ἀπὸ ἀνθρώπους ποὺ θὰ ξαναβροῦν τὴ χαρὰ τοῦ «μαζί». Ὁ ἑλληνικὸς πολιτισμὸς γεννήθηκε ἀπὸ τὴ συνάντησι, ὄχι ἀπὸ τὴ μοναξιά. Τέλος, χρειάζεται ἕνα νέο συλλογικὸ ὅραμα. Νὰ πάψῃ ἡ πατρίδα μας νὰ εἶναι ἐπαρχία τῆς Δύσης καὶ νὰ ξαναγίνῃ ἐργαστήριο νοήματος γιὰ τὸν κόσμο. Νὰ προτείνῃ τρόπο ζωῆς ποὺ συνδυάζει τὴν ἐλευθερία μὲ τὴν σχέση, τὸ πρόσωπο μὲ τὴν κοινότητα, τὴν πίστη μὲ τὴ λογική. Αὐτὸ εἶναι τὸ στοίχημα τῆς ἐποχῆς μας: νὰ ἀποδειχθῇ ὅτι ὁ Ἑλληνισμὸς δὲν εἶναι ἀπομεινάρι τοῦ παρελθόντος, ἀλλὰ δυνατότητα μέλλοντος. Ἂν ξαναθυμηθοῦμε, ἂν ξαναγευτοῦμε τὴ χαρὰ τοῦ κοινοῦ βίου, τῆς ἀληθείας, τῆς γλώσσας καὶ τῆς πίστεως, τότε ἡ Ἑλλάδα μπορεῖ νὰ ἀποτελέσῃ ἕνα παράδειγμα ἁρμονικοῦ τρόπου ζωῆς, ποὺ σώζει τὸν ἄνθρωπο ἀπὸ τὴ μοναξιὰ καὶ τὸν κόσμο ἀπὸ τὴν ἀπανθρωπιά.

 Δημοσιεύτηκε στὴν κυριακάτικη δημοκρατία