Ἡ ἀποστολὴ τῆς σωτηρίας τῶν ἐφημερίδων ἔχει κυρίως πολιτισμική, πολιτική καὶ κοινωνικὴ διάσταση. Δὲν ἀφορᾷ μόνο τὶς ἐπιχειρήσεις τοῦ Τύπου, ἀλλὰ τὴ σχέση τοῦ πολίτη μὲ τὴν ἀλήθεια. Ὅταν ἡ ἐνημέρωση μετατρέπεται σὲ φτηνὸ προϊόν μαζικῆς κατανάλωσης, ἡ δημοκρατία φτωχαίνει, γιατί στηρίζεται σὲ πολίτες ἀνενημέρωτους, ἀποσπασματικοὺς, εὐάλωτους στὴ δημαγωγία.
Ἡ ἐφημερίδα, μὲ ὅλα της τὰ ἐλαττώματα, παραμένει ὁ τελευταῖος θεσμὸς λογοδοσίας τοῦ δημοσίου λόγου. Ἂν καταρρεύσῃ, θὰ μείνουμε μὲ ἕναν δημόσιο διάλογο χωρὶς πρόσωπα, χωρὶς εὐθύνη, χωρὶς ἔλεγχο.
Τὸ ἐρώτημα, λοιπόν, εἶναι καὶ πὼς θὰ ἐπιβιώσουν οἱ ἐφημερίδες, ἀλλὰ καὶ πὼς θὰ μείνῃ ζωντανὴ ἡ πολιτικὴ μας συνείδηση. Ἡ ἀπάντηση ὀφείλει νὰ εἶναι διπλή: κρατικὴ καὶ κοινωνική.
Ἀκολουθοῦν μερικὲς ἰδέες γιὰ παρεμβάσεις ποὺ μποροῦν νὰ κάνουν οἱ πολῖτες ἀλλὰ καὶ τὸ κράτος, γιὰ νὰ συνεχίσῃ νὰ ὑπάρχῃ ἔντυπη ἐνημέρωση μὲ λογοδοσία, παρέμβαση καὶ παραγωγὴ πνευματικοῦ πλούτου.
Ἐπένδυση στὴν ἐνημέρωση καὶ συνδρομητικὴ κουλτούρα.
Ἡ στήριξη τῶν ἀναγνωστῶν πρέπει νὰ εἶναι ἔμπρακτη. Ὅσοι νιώθουν ὅτι ταυτίζονται ψυχολογικὰ, ἰδεολογικὰ μὲ μιὰ ἐφημερίδα, δὲν ἀρκεῖ νὰ δηλώνουν τὶς συγκλίσεις τους μὲ ἐκείνην, ἀλλὰ νὰ τὴ στηρίζουν ἐπενδύοντας στὴν ἀγορά της. Ἡ κοινωνία ὀφείλει νὰ ξαναγίνῃ...
...ἀναγνώστρια καὶ νὰ μὴν ἀφήνῃ τὴν ἀνατροφή τῶν παιδιῶν της σὲ… ἐπηρεαστὲς (influencers) τοῦ Ἰντερνετ καὶ τοὺς «βιοτέχνες» ἔμμετρου ἐγκωμιασμοῦ ἐγκλημάτων, ὅπως εἶναι ὁρισμένοι τράπερς.Ἡ ἐνημέρωση δὲν εἶναι δωρεάν ἀγαθό. Κάθε φορά ποὺ κάποιος ἀρνεῖται νὰ πληρώσῃ τὸ εὐτελὲς ἀντίτιμο μιᾶς ἐφημερίδας, ἐνισχύει τὴν ἐξάρτηση τῶν ΜΜΕ ἀπὸ τὴ διαφήμιση καὶ τὴν πολιτικὴ ἐξουσία. Τὸ κράτος θὰ μποροῦσε νὰ προσφέρῃ φοροαπαλλαγὲς γιὰ συνδρομὲς σὲ ἔντυπα μέσα, ὅπως ἤδη συμβαίνει σὲ χώρες τῆς Ε.Ε.
Ἀλλὰ τὸ οὐσιαστικώτερο εἶναι ἡ ἀλλαγὴ νοοτροπίας: νὰ θεωροῦμε φυσικὸ νὰ πληρώνουμε γιὰ τὸν κόπο τῆς ἐνημέρωσης, ὅπως πληρώνουμε γιὰ τὸ ψωμὶ ἢ τὸ ῥεῦμα.
Αὐτὸ σημαίνει:
α. Ἐκπαίδευση στὴν κριτικὴ ἀνάγνωση.
Στὰ σχολεῖα θὰ ἔπρεπε νὰ ὑπάρχῃ ἕνα μάθημα «Ἐνημέρωση καὶ Κριτικὸς Λόγος». Τὰ παιδιά νὰ μαθαίνουν πὼς παράγεται μιὰ ἐφημερίδα, πὼς διακρίνεται ἡ εἴδηση ἀπὸ τὴν προπαγάνδα, πὼς ἀναγνωρίζεται ἡ ὑπογραφὴ ὡς ἐγγύηση εὐθύνης. Μιὰ τέτοια παιδεία θὰ γεννήσῃ πολίτες ποὺ δὲν τρέφονται ἀπὸ ἀλγορίθμους, ἀλλὰ ἀναζητοῦν πηγὲς μὲ πρόσωπο.
β. Δημόσιοι χώροι ἀνάγνωσης.
Σὲ δημόσιες ὑπηρεσίες, σταθμούς, δημαρχεῖα, πανεπιστήμια, νὰ ὑπάρχουν διαθέσιμες ἐφημερίδες. Ἡ χρήση τους δὲν θὰ εἶναι «διακοσμητική». Θὰ ἀποτελῇ προσφορὰ πολιτισμοῦ. Ὅπως οἱ βιβλιοθῆκες, ἔτσι καὶ οἱ «ἀναγνωστικὲς γωνιές» μποροῦν νὰ καλλιεργήσουν τὴ συνήθεια τοῦ ἐντύπου.
Ἡ κυβέρνηση νὰ ἐμπιστεύεται τὸν ἔντυπο λόγο
Πρώτη ὑποχρέωση τῆς Πολιτείας εἶναι νὰ ἀναγνωρίσῃ ὅτι ὁ ἔντυπος Τύπος ἀποτελεῖ θεσμὸ δημοκρατικοῦ ἐλέγχου. Ἀπὸ αὐτὴν τὴ θέση ἀπορρέουν ὁρισμένα μέτρα, ἁπλὰ καὶ ἐφαρμόσιμα:
α. Σὲ κάθε μαθητὴ ποὺ τελειώνει τὸ λύκειο, τὸ κράτος νὰ ἐπιδοτῇ χορήγηση συνδρομῆς (3μηνης ἢ 6μηνης) ἡμερήσιας πολιτικῆς ἐφημερίδας τῆς ἀρεσκείας του. Ἂν δὲν κερδηθῇ τὸ στοίχημα τῆς ἐνημερώσεως στὶς νέες γενεές, τότε δὲν θὰ ὑπάρξῃ περιθώριο ἀνάταξης τῆς καταστάσεως στὶς ἐφημερίδες. Ἀφοῦ ἡ Πολιτεία σὲ ἐκεῖνην τὴν ἡλικία τοῦ ἀναγνωρίζει δικαίωμα ψήφου, ἀς τὸν βοηθήσῃ νὰ διαμορφώσῃ ἐμπεριστατωμένη ἄποψη γιὰ τὸν πολιτικὸ χάρτη τῆς χώρας.
β. Μηδενισμὸς ΦΠΑ καὶ κόστους διανομῆς.
Ἡ ἐφημερίδα δὲν μπορεῖ νὰ φορολογῆται ὅπως ἄλλα προϊόντα. Εἶναι μορφὴ πολιτιστικοῦ ἀγαθοῦ, ὅπως τὸ βιβλίο. Ὁ μηδενισμὸς τοῦ ΦΠΑ στὸ χαρτὶ καὶ ἡ ἐπιδότηση τῆς διανομῆς, ὅπως γίνεται σὲ διάφορες εὐρωπαϊκὲς χώρες, θὰ προσέφερε ἀνάσα σὲ ἕναν κλάδο ποὺ αἱμορραγεῖ.
γ. Κρατικὲς διαφημίσεις μὲ διαφάνεια καὶ ἀναλογικότητα.
Οἱ δημόσιοι φορεῖς διαφημίζονται κατὰ κανόνα στὸ διαδίκτυο, καὶ μάλιστα σὲ ἀμφιβόλου ἀξιοπιστίας ἱστοσελίδες. Ἕνα θεσμοθετημένο ποσοστὸ τῆς κρατικῆς διαφημιστικῆς δαπάνης πρέπει νὰ πηγαίνῃ σὲ ἐφημερίδες, μὲ βάση ἀντικειμενικὰ κριτήρια (τιράζ, ἀπασχολούμενο προσωπικό, ἔτη κυκλοφορίας, περιφερειακὴ κάλυψη).
δ. Κίνητρα γιὰ τὴ μετάβαση τῶν ἐφημερίδων στὴ νέα ἐποχὴ χωρὶς νὰ ἀλλοιώνεται ἡ φυσιογνωμία τους.
Ἡ ψηφιακὴ συνδρομή, τὰ ἠλεκτρονικὰ ἀρχεῖα, τὰ podcasts, μποροῦν νὰ γίνωνται προεκτάσεις τοῦ ἐντύπου καὶ σὲ καμμία περίπτωση ὑποκατάστατό του. Τὸ κράτος μπορεῖ νὰ ἐνισχύσῃ αὐτὴν τὴ μετάβαση μὲ ἐπιδότηση τῆς καινοτομίας, ὑπὸ τὴν προϋπόθεση ὅτι διατηρεῖται ὁ πυρήνας τῆς συντακτικῆς εὐθύνης καὶ τοῦ ἐλέγχου.
ε. Ἐνίσχυση τῶν περιφερειακῶν ἐφημερίδων.
Ἡ τοπικὴ ἐνημέρωση εἶναι τὸ κύτταρο τῆς δημοκρατίας. Χρειάζεται προγράμματα στήριξης, πρόσβαση σὲ δημόσια δεδομένα καὶ διασφάλιση ἰσότιμης διαφημιστικῆς μεταχείρισης.
Ἡ ἐφημερίδα ὡς πράξη πολιτικῆς ὠριμότητας
Ἡ ἐνίσχυση τοῦ Τύπου εἶναι ὅρος πολιτικῆς ὠριμότητας. Ἡ ἐφημερίδα, μὲ τὸ περιορισμένο της μέγεθος καὶ τὸν ρυθμὸ τῆς ἐκδόσεως, ἐπιβάλλει στὸν ἀναγνώστη μιὰ σχέση μὲ τὸν χρόνο διαφορετικὴ ἀπ᾿ ἐκείνην τοῦ διαδικτύου· σχέση στοχασμοῦ καὶ κρίσης, ποὺ εἶναι στοιχεῖα ἀπαραίτητα γιὰ τὴ διαμόρφωση ὁλοκληρωμένου χαρακτήρα.
Ἡ κυβέρνηση ὀφείλει νὰ δημιουργήσῃ τὶς συνθήκες γιὰ νὰ ἐπιβιώσῃ αὐτὴ ἡ μορφὴ λόγου. Καὶ ὁ πολίτης, νὰ συνειδητοποιήσῃ ὅτι ἀγοράζοντας μιὰ ἐφημερίδα ἐπενδύει στὴν ποιότητα τῆς δημοκρατίας.
Ἡ σωτηρία τῶν ἐφημερίδων μπορεῖ νὰ ἐπιτευχθῇ ἀπὸ μιὰ πολιτισμικὴ ἀναστροφή: νὰ ξαναγίνουμε κοινωνία ποὺ διαβάζει μὲ εὐθύνη, ποὺ ἐμπιστεύεται τὴ γραφὴ μὲ ὑπογραφή, ποὺ ἀντιστέκεται στὴν ἀσημαντότητα τῆς πληροφορίας μὲ τὴ βαρύτητα τοῦ λόγου.
Νὰ ἐξασφαλίσουμε μὲ τὶς πράξεις μας ὅτι θὰ συνεχίσῃ νὰ ὑπάρχῃ Τύπος, γιὰ νὰ ὑπάρχῃ καὶ οὐσία στὸ συλλογικὸ βίο μας.
*Διαβάστε γιὰ τὰ ἔργα, τὶς ἡμέρες καὶ τὴν κατάληξι τοῦ τυράννου Ἀρδιαίου στὴν Πολιτεία τοῦ Πλάτωνος (613e–616b).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου