Κικέρων, φιλόσοφος δίχως σοφία

Ο Κικέρων (106-43 π.Χ.) ήταν ο πρώτος συστηματικός ξεναγός του άγριου Λάτιου στους κήπους της αρμονίας που φρόντιζαν οι Έλληνες φιλόσοφοι. Σκαρφάλωσε στους ώμους τους για να δει το βαθύτερο νόημα, που απ’ όλους διαφεύγει. Σκεπτόμενους και μη. Αναμφίβολα ήταν ένας φιλόσοφος. Αγαπούσε με πάθος, συνέπεια και το δέον σέβας την Σοφία και όλοι του οι στοχασμοί ήταν θυμιάματα στην χάρη της. Ζούσε με την σκέψη του θα’λεγε κανείς. Περνούσε τις μέρες και τις νύχτες του, νοερά, στα νεφελώματα της αγαπημένης του. Ζούσε όμως αληθινά; Πλατωνικός στα θεωρητικά του, λένε οι μελετητές, στωικός στην πράξη.

Αν διαβάσεις την 2^η και την 4^η Τουσκουλανή Διατριβή του, που είναι τμήματα ξακουστά από τα φιλοσοφικά συγγράμματά του, θα ανακαλύψεις μέσα στις λέξεις ένα ακόμα βάλσαμο για τις πληγές που ανοίγει ο ανθρώπινος βίος στις ψυχές. Γιατροσόφι θαυμαστό και η 2^η και η 4^η από τις Διατριβές του Κικέρωνα. Πραγματεύονται την θέαση και την άμυνα του ενάρετου νου απέναντι στις λαίλαπες του πόνου και των παθών. Μπορεί να στερέψει τα δάκρυα, να γαληνέψει την καρδιά και να απαλύνει τον καημό ο πλατωνικός βλαστός με τα στωικά άνθη; Ανατρέχοντας στις λέξεις και τις περιγραφές των «perturbationes» (λατιν = διαταραχές. Έτσι ονομάτιζε τα πάθη ο Κικέρων) θα πεις ότι εκείνος τουλάχιστον είχε ανακαλύψει τη γιατρειά. Ώσπου…

Τυλλία

Το 45 π.Χ. η Τυλλία, η αγαπημένη κόρη του Κικέρωνα, πεθαίνει. Εκείνος, ο ατάραχος νους, ο άνθρωπος που έδειχνε το δρόμο στην αντιμετώπιση της θλίψης, του πόνου, του φόβου και του πόθου, διαλύεται! Γράφει στον φίλο του τον Αττικό: «έχασα το τελευταίο πράγμα που με κρατούσε στην ζωή». Παραδέχεται ότι έχει διαβάσει όλα όσα έγραψαν οι Έλληνες για την οδύνη και τον χειρισμό της αλλά «ο πόνος ξεπερνά κάθε σκέψη μου». Βαδίζει μόνος στα άλση και ξεσπά σε λυγμούς. Η ενασχόλησή του με τα κοινά αραιώνει. Το κοινό που τον αποθέωνε, όπως κάνει πάντα, γίνεται επικριτικό. Εκείνος τι να πράξει άλλο; Ρίχνεται στην δουλειά. Η τελευταία αντεπίθεση στο εσωτερικό κενό. Το γέμισε με λέξεις. Μέχρι τον Ιούλιο του ίδιου έτους έφτασε να ολοκληρώσει τον Παραμυθιτικό του, τα (πέντε τον αριθμό) βιβλία «Περί Ορίων» και τα «Ακαδημαϊκά»! Στο μεσοκαλόκαιρο του 45 π.Χ. άρχισε να γράφει τις περίφημες «Τουσκουλανές Διατριβές» του. Σημειωτέον η Τυλλία του, πέρασε τις τελευταίες της στιγμές, στην έπαυλη του Κικέρωνα στο Τούσκουλο. Το όνομά της δεν υπάρχει ούτε μια φορά στις «Διατριβές» αυτές. Αλλά στην πραγματικότητα για εκείνην το έγραψε.

Και το ερώτημα παραμένει: Ο Κικέρων αγαπούσε τη σοφία αλλά δεν την είχε κατακτήσει. Το απέδειξε η θανή της Τυλλίας και η βαθιά απελπισία που ένιωσε. Μπορεί ένας άνθρωπος που διάβασε τόσο πολύ τους Έλληνες, τους κατανόησε, τους συνέχισε και τους εμπέδωσε να πονάει τόσο πολύ, τόσο βαθιά, τόσο ανεπίστροφα; Υπάρχει λοιπόν φιλόσοφος χωρίς την σοφία του;