SAOS - Η μπάντα που ζωντανεύει την αρχαία ελληνική παράδοση - Συνέντευξη με τον ιδρυτή του συγκροτήματος Ηφαιστίωνα Βαξεβανέρη

Πρώτη δημοσίευση: εφημερίδα «κυριακάτικη δημοκρατία»

Είναι συναυλία, ιεροπραξία ή τηλεμεταφορά στην αρχαία Ελλάδα με όχημα τις νότες και έναν μύθο από την αυγή της Ιστορίας; Δύσκολα θα το χαρακτήριζες, εύκολα θα το παρακολουθούσες και πάλι εξαιρετικά δύσκολα θα λησμονούσες πώς ένιωσες όταν το βίωσες. Το συγκρότημα SAOS ανέβασε πρόσφατα στο θέατρο Χυτήριο μια παράσταση όπου ο ελληνικός Λόγος, η μουσική και ο χορός έντυσαν τον ομηρικό ύμνο στη Δήμητρα, αφήνοντας μαγεμένους τους θεατές στο πέρας της βραδιάς. Οι στίχοι στα αρχαία (με οθόνη όπου υπήρχαν υπότιτλοι νεοελληνικής απόδοσης) και οι παραδοσιακές μουσικές απ’ όλη την Ελλάδα όλων των εποχών συνέθεσαν ένα ενιαίο σύνολο υψηλής στάθμης πολιτισμού και βαθέως συναισθήματος. Η περιπέτεια της Δήμητρας που ψάχνει απελπισμένη και ταυτόχρονα αποφασισμένη την κόρη της στα άχαρα δώματα του Πλούτωνα μπορεί να συγκλονίσει ακόμα και τον πιο ρηχό, τον πιο «αμύητο» άνθρωπο – αρκεί να δοθεί σωστά. Οι SAOS είναι μια πολυπρόσωπη προσπάθεια που απευθύνεται σε όλους όσοι απαιτούν ψυχαγωγία, μέθεξη και όχι απλή διασκέδαση. Αν και απόλυτα ελληνική η υφή των δημιουργημάτων του συγκροτήματος SAOS είναι συνάμα και παγκόσμια όπως όλα τα ανθρώπινα πονήματα που δημιουργήθηκαν με την καταβολή ικανού τιμήματος σε αλήθεια, ταλέντο και έμπνευση. Η συνέντευξη που ακολουθεί έγινε με τον ιδρυτή και ψυχή των SAOS Ηφαιστίωνα Βαξεβανέρη και
μας ταξιδεύει εκεί που ανήκουμε όλοι. Στην Ελλάδα της αρμονίας.

Γιατί επιλέξατε αυτό το όνομα για το συγκρότημα;

Ο λόγος που επιλέξαμε το όνομα αυτό είναι γιατί το Σάος είναι το υψηλότερο βουνό του Αιγαίου και ένας τόπος όπου λειτούργησαν τα πανάρχαια καβείρια μυστήρια της Σαμοθράκης και της Λήμνου όπου και κατάγομαι αλλά και λόγο της πολιτισμικής ένωσης του αρχαίου αυτού ορίζοντα με τον νέο και παραδοσιακό.  

Ποια είναι η κεντρική ιδέα της δικής σας μουσικής;

Άποψή μου αλλά και του SAOS είναι ότι ο Αρχαίος τρόπος μελοποίησης του Αρχαίου Ελληνικού Λόγου, της τέχνης αυτής που πολλοί καλλιτέχνες θεωρούν απολεσθείσα, έχει διαλυθεί σε κομμάτια και έχει μοιρασθεί σε όλη την παραδοσιακή Ελλάδα και όχι μόνο. Ένα από τα έργα μας είναι η προσπάθεια συμπλήρωσης αυτού του καλλιτεχνικού πάζλ αλλά και η προβολή και χρήση του αρχαίου λόγου σαν καθομιλουμένη γλώσσα.
 
Τι σας επηρέασε τόσο ώστε να επιλέξετε αυτό τον τρόπο μουσικής έκφρασης; Ποιοι συγγραφείς, καλλιτέχνες, στοχαστές βρίσκονται ποιο ψηλά απ’ όλους στην εκτίμησή σας;

Πολλοί… κάποιοι με την τέχνη τους και κάποιοι με τον λόγο τους. Είναι πολύ σημαντικό για να ενωθεί αυτό το πάζλ, να καταλάβει κάποιος τον τρόπο σκέψης των Αρχαίων Ελλήνων. Δηλαδή με ποιο σκεπτικό έφτιαχναν τις κλίμακες, τα βήματα των χορών, τις χειρονομίες, τους ρυθμούς, τα ενδύματα τους, τα δρώμενά τους. Άρα αναγκαστικά θα πρέπει να μελετήσει την φιλοσοφία τους, θα πρέπει να μελετήσει τον κεντρικό έστω πυλώνα τους, την Πανάρχαια Ορφικοπυθαγόρεια, Στωική Προσωκρατική, Πλατωνική, Νέο Πλατωνική Παράδοση, την βγαλμένη από τα Αρχαία Μυστήρια. Έχοντας οδηγούς πρόσφατους Έλληνες φιλοσόφους όπως των Σπυρίδωνα Νάγο, Ιωάννη Βασιλή, Πλάτωνα Δρακούλη,  Αντώνη Ανδριανόπουλο κ.α. όπου εκείνοι είχαν την ικανότητα να ενώσουν πλέων το πάζλ των Λόγων των Αρχαίων κειμένων και να διατυπώσουν οδηγούς κατανοήσεως, έχοντας την συνολική εικόνα της σκέψεως των Αρχαίων Ελλήνων και Αρχαίων Μυστηρίων συμπληρωμένη.
   
Προσπαθείτε να αναβιώσετε την αρχαία γλώσσα μαζί με τους ήχους ή αυτό απλά είναι ένας σταθμός στην πορεία σας – κάτι που σας εκφράζει προς στιγμήν;

Προσπαθούμε να ζωντανέψουμε τον Αρχαίο λόγο γιατί είναι ένα υπέροχο εργαλείο επικοινωνίας και τρόπου σκέψης. Είτε με τους μουσικούς τρόπους και ρυθμούς όπου μεταμορφώνουμε ένα ψυχρό και για κάποιους, νεκρό κείμενο, όπως Ιλιάδα, Οδύσσεια, Αργοναυτικά, σε τραγούδι γεμάτο συναισθήματα και χρωματικές - θεατρικές αποδόσεις που κάνουν κάποιον χωρίς να ξέρει Αρχαία Ελληνικά, να τα καταλαβαίνει σε μεγάλο ποσοστό, είτε με τους υπότιτλους που βάζουμε στις συναυλίες μας, μπορεί κάποιος να το χρησιμοποίηση σαν εργαλείο, σαν τρόπο διδασκαλίας των αρχαίων για την αναγέννηση του προφορικού λόγου.
   
Είναι εφικτή μια αναθέρμανση της σχέσης των Ελλήνων με την προγονική παράδοση;

Η τέχνη θα πρέπει να μιμείται το ανώτερο, λέει ο Σωκράτης στην Πολιτεία του Πλάτωνα. «Αυτό που δύσκολα κάποιος μπορεί να συλλάβει με την νόηση του, η τέχνη τον κάνει να το νοήσει και να το μιμηθεί. Γι’ αυτό χρειάζεται προσοχή στο τι πρότυπα προβάλει η σημερινή τέχνη». Και ο Σπυρίδων Νάγος μας λέει ότι τα μυστήρια είναι γνωσιολογικά σκηνώματα – θεατρικά, των νόμων και λειτουργιών της φύσεως . Ήταν δηλαδή καλλιτεχνικά δρώμενα που δίδασκαν στις ψυχές των ανθρώπων, τους φυσικούς νόμους («μεταφυσική») με βιωματικό τρόπο. Νομίζω ότι αν ο σημερινός κοινωνικός άνθρωπος, αντιληφθεί την θρησκεία, τις καλές τέχνες, την φιλοσοφία και την επιστήμη, με αυτόν τον τρόπο, όχι μόνο θα αναθερμάνει την σχέση του με την Ελληνική παράδοση , αλλά θα ερωτευθεί την φιλοσοφία και μόνο τότε πραγματικά θα θαυμάσει την Ελλάδα. Τότε θα σεβαστεί τον εαυτό του και θα τον θέσει ίσο προς τα δικαιώματα του στην φύση, με τον συνάνθρωπο του. Αλλά και διαφορετικό ως προς την ψυχή του από οποιοδήποτε άλλον άνθρωπο. Έτσι θα ξαναβρεί τον σκοπό της η ανθρωπότητα. Πιστεύω ότι θα πρέπει να γνωρίσουμε και να θυμηθούμε το παρελθόν όχι για να γυρίσουμε πίσω, κάτι τέτοιο θα ήταν αντίθετο με τους φυσικούς νόμους της εξελίξεως και την Ελληνική παράδοση, αλλά πρώτον να χρησιμοποιήσουμε γνώσεις που έχουμε ξεχάσει, στο σήμερα για την διευκόλυνσή μας. Δεύτερον να μην επαναλαμβάνουμε τα ίδια λάθη και τρίτον να εμπνεόμαστε από τα πολιτισμικά και φιλοσοφικά επιτεύγματα για να επιταχύνουμε την εξέλιξη μας και να κάνουμε πρωτίστως τους εαυτούς μας, αλλά και τα κοινωνικά σύνολα στα οποία βιώνουμε, ευτυχέστερα - αρμονικότερα.
 
Έχει ξαναγίνει κάτι τέτοιο στην Ελλάδα ή στο εξωτερικό – να στηθεί μια μουσικοχορευτική παράσταση με το… λιμπρέτο της να είναι ο ομηρικός ύμνος στη Δήμητρα; Ποιος είχε την ιδέα να αποπειραθείτε κάτι τέτοιο και γιατί;

Υπήρχαν κάποια υπέροχα τραγούδια όπως του Χατζιδάκι « Κέλομαί σε Γογγύλα» της Σαπφούς ή του Λουδοβίκου των Ανωγείων ή του Αλκίνοου Ιωαννίδη   Από όσο γνωρίζω όμως όχι σε τόσο μεγάλο αριθμό στοίχων, όχι σε ολόκληρο έργο και όχι με παραδοσιακούς ρυθμούς και χορούς.

Στην παρουσίαση του έργου σας στο Χυτήριο «ντύσατε» κάθε τραγούδι με ήχους από διαφορετικές γωνιές και εποχές της Ελλάδας (από πυρρίχιο και κρητικούς χορούς μέχρι τσάμικο και νησιώτικο μπάλο) και το αποτέλεσμα ήχησε αρμονικό. Ποια θεωρείτε ότι είναι η ηλικία των μουσικών τρόπων που ακούσαμε;
 
 Είχαμε επίσης και από Μακεδονία Θράκη Ήπειρο Πόντο. Όλοι αυτοί οι ρυθμοί και οι κλίμακες υπάρχουν στην Αρχαία μουσική . Αρκεί να σας πω ότι η μετρική του λόγου του Ομήρου, δηλαδή ο ρυθμός του λόγου, το δακτυλικό εξάμετρο, είναι 6/8. Το γνωστό σε εμάς από τα παραδοσιακά Ζωναράδικο « χορού της Θράκης». Όλοι αυτοί οι παραδοσιακοί χοροί, ρυθμοί και μουσικές κλίμακες, χρησιμοποιούνταν σε Θεατρικά Έργα στην Αρχαία Ελλάδα, σε τραγωδίες, απαγγελίες, θρησκευτικά δρώμενα, σε πομπές, σε μυστήρια. Έχουν διάσπαρτα διασωθεί ακόμα και στην βυζαντινή μουσική, σε γρηγοριανούς ψαλμούς και σε μοντέρνες κλίμακες. Πχ ο Ενόπλιος, « πυρρίχιος πεντοζάλη των Κριτών, η Σέρρα των Ποντίων» Ο Αρχαίος Γέρανος «Αγέρανος Πάρου» ή της Θράκης Αρχαίος Βακχικός «Μαντηλάτος» Πεντατονία Ηπείρου, Τσακώνικος Σπάρτης , Συρτός, Δωρικές, Ιωνικές, Λυδικές, κλίμακες κ.α.  και το 90% των παραδοσιακών χορών, ρυθμών, κλιμάκων και εθίμων, χρησιμοποιούνται από τα αρχαία χρόνια. Το υπόλοιπο 5% είναι αντιδάνεια χορών και το άλλο 5% παραφθορά των τοπικών κοινωνιών, στα χρόνια που πέρασαν.

Τι είναι οι ομηρικοί ύμνοι; Από πότε χρονολογούνται;

Οι Ομηρικοί Ύμνοι είναι κείμενα τα οποία μας λέει ο Θουκυδίδης ότι χρησιμοποιούνταν συνήθως από τους ραψωδούς, σαν εισαγωγή για την απαγγελία των επών. Έχουν γραφτεί με το ίδιο μέτρο όπως και τα έπη του Ομήρου και χρονολογούνται τον 7αι Π.χ.

Η υποδοχή του κοινού μέχρι σήμερα είναι ενθαρρυντική ή νομίζετε ότι απευθύνεστε σε μια ελιτίστικη ομάδα αρχαιοφίλων;

Απευθυνόμαστε σε οποιονδήποτε θα ήθελε να ακούσει τον αρχαίο λόγο μελοποιημένο. Είτε είναι παιδιά, σχολεία, για διδακτικούς σκοπούς, φοιτητές, λάτρεις των παραδοσιακών χορών, αλλοεθνείς που θαυμάζουν τον Ελληνικό πολιτισμό, Πανεπιστήμια, Καθηγητές πανεπιστημίων αλλά και όσους ενδιαφέρονται να ακούσουν την ομοιότητα της Αρχαίας Ελληνικής γλώσσας με την νέα.

Έχετε κάποια αίσθηση για την εντύπωση που μπορεί να κάνει μια παράσταση-συναυλία αυτού του είδους στο εξωτερικό; 

Πιστεύουμε ότι θα αναγνωριστεί περισσότερο στο εξωτερικό είτε από Έλληνες είτε από Φιλέλληνες γιατί δυστυχώς εδώ στην Ελλάδα δεν έχουμε έδρα Ελληνικής φιλοσοφίας. Επίσης έχουμε συνδέσει την Ελληνική παράδοση με συναισθήματα τυραννικά καταπιεστικά, και άκρατο συντηρητισμό, αλλά αντιθέτως ο Ελληνικός πολιτισμός δίδαξε το «Παν μέτρον άριστον και μέτρον εννοώ εκείνο το οποίο δεν θα σου προξενήσει θλίψη, Χρυσά έπη Πυθαγόρου» Ωστόσο λόγο της πολύ ιδιαίτερης και σε σημεία, έντονης μουσικής και του τρόπου παρουσιάσεως, θα έκανε μεγάλη εντύπωση και εντός και εκτός Ελλάδας  

Έχετε επικοινωνία με την ελληνική ομογένεια; Σχεδιάζετε κάποια περιοδεία εκτός συνόρων;

Είμαστε σε αναζήτηση συνδέσμων με το εξωτερικό γιατί μας ενδιαφέρει πάρα πολύ η εργασία αυτή να γίνει γνωστή σε όλους τους ανθρώπους ανά την υφήλιο. Πρέπει να ζωντανέψουμε το απίστευτο εργαλείο επικοινωνίας του Αρχαίου Ελληνικού λόγου γιατί κρύβει πολλά δώρα.
   
Σε ποια κατάσταση νομίζετε ότι βρίσκεται ο ελληνικός πολιτισμός; Τι μπορεί να γίνει και σε συλλογικό αλλά και ατομικό επίπεδο για να προκύψει μια εθνική επανεκκίνηση;

Στην Πολιτεία του ο Πλάτων αναφέρει τα κύρια πολιτεύματα που έχουν περάσει μέχρι τώρα από την ανθρωπότητα και ειδικότερα αναφέρει την σειρά της διαδοχής των πολιτευμάτων αυτών. Σαν χειρότερο πολίτευμα αναφέρει την Τυραννία γιατί κάνει τους πολίτες δυστυχισμένους και σαν καλύτερο και από την Δημοκρατία αναφέρει την Αριστοκρατία των φιλοσόφων γιατί κάνει τους πολίτες ευτυχέστερους.  Όχι των πλουσίων, αλλά των ανθρώπων που γνωρίζουν τους φυσικούς και πνευματικούς νόμους και τους μετατρέπουν σε κοινωνικούς . Όταν λόγο της φθοράς του περιβάλλοντος και του εκφυλισμού, μας λέει ο Πλάτων, το πολίτευμα από Αριστοκρατία περάσει με την σειρά σε Τιμοκρατία, Ολιγαρχία, Δημοκρατία, Οχλοκρατία, Τυραννία, κλείνει ο κύκλος, γίνεται επανάσταση και ξαναγυρνάει το πολίτευμα της Δημοκρατίας για να συνεχίσει ο Κύκλος. Χρέος των Φιλοσόφων και των καλλιτεχνών, λέει ο Πλάτων, είναι να έχουν προετοιμάσει τις ανθρώπινες κοινωνίες μέσω της μόρφωσης και των εμπνεύσεων αποδεχθούν την αριστοκρατία με ελεύθερη βούληση. Ή να προετοιμάσουν τους κυβερνήτες ώστε να γίνουν Φιλόσοφοι. Τώρα πιστεύω ότι σαν κοινωνία βρισκόμαστε στο στάδιο της Οχλοκρατίας και ακολουθεί Τυραννία. Αλλά ποτέ κανείς δεν κατάφερε να φυλακίσει το Πνεύμα και την Αλήθεια όποια κι αν είναι. Γιατί είναι σαν να προσπαθεί να φυλακίσει την Φύση…        


Η “ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ” ΤΟΥ ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑΤΟΣ SAOS

Το συγκρότημα SAOS δημιουργήθηκε επίσημα τον Απρίλιο του 2015 από τον συνθέτη, ερμηνευτή και κιθαρίστα Ηφαιστίωνα Βαξεβανέρη και πενταμελή ομάδα καταξιωμένων μουσικών όπως τον Αλέξανδρο Χαραλάμπους στο τσέλο, τον Γιώργο Νίκα στα Παραδοσιακά Πνευστά, Γκάιντα, Άσκαυλο, Αρχαία Λύρα, Δίαυλο τον Γιάννη Μιχαηλίδη στην Ποντιακή Λύρα τον Νίκο Νταρήλα στα παραδοσιακά κρουστά και ιδιόφωνα και τον Κώστα Πασαδέλη στα παραδοσιακά κρουστά και στην διδασκαλία παραδοσιακών χορών. Έχει σκοπό, την προβολή την μελοποίηση και ενορχήστρωση του Αρχαίου Ελληνικού Λόγου με παραδοσιακούς και αρχαίους ρυθμούς και κλίμακες από όλη την Ελλάδα. Δημιούργησε τον Αύγουστο του 2015 το πρώτο έργο αυτή τη μουσικοχορευτική συναυλία που ανέβηκε στο Χυτήριο, τον «Ομηρικό Ύμνο στην Δήμητρα» όπου και τον παρουσιάζει μέχρι σήμερα, με 33 παραδοσιακούς χορούς που τους χορεύουν 8 χορεύτριες παραδοσιακών από τον πολιτιστικό σύλλογο Χοροπατήματα και την Ηλιάνα Μπαζιώτη χορεύτρια μοντέρνου χορού.