Ένα παλιό, διαχρονικό μήνυμα των Φιλικών

Ο Όρκος των Φιλικών. Έργο του Θεόφιλου Τσόκου (1849).

«Ορκίζομαι ότι θέλω τρέφει εις την καρδίαν μου αδιάλλακτον μίσος εναντίον των τυράννων της πατρίδος μου, των οπαδών και των ομοφρόνων με τούτους, θέλω ενεργεί κατά πάντα τρόπον προς βλάβην και αυτόν τον παντελή όλεθρόν των, όταν η περίστασις το συγχωρήσει. [...]
Τέλος πάντων ορκίζομαι εις Σε, ω ιερά πλην τρισάθλια Πατρίς ! Ορκίζομαι εις τας πολυχρονίους βασάνους Σου. Ορκίζομαι εις τα πικρά δάκρυα τα οποία τόσους αιώνας έχυσαν και χύνουν τα ταλαίπωρα τέκνα Σου, εις τα ίδια μου δάκρυα, χυνόμενα κατά ταύτην την στιγμήν, και εις την μέλλουσαν ελευθερίαν των ομογενών μου ότι αφιερώνομαι όλως εις Σε. Εις το εξής συ θέλεις είσαι η αιτία και ο σκοπός των διαλογισμών μου. Το όνομά σου ο οδηγός των πράξεών μου, και η ευτυχία Σου η ανταμοιβή των κόπων μου. Η θεία δικαιοσύνη ας εξαντλήσει επάνω εις την κεφαλήν μου όλους τους κεραυνούς της, το όνομά μου να είναι εις αποστροφήν, και το υποκείμενόν μου το αντικείμενον της κατάρας και του αναθέματος των Ομογενών μου, αν ίσως λησμονήσω εις μίαν στιγμήν τας δυστυχίας των και δεν εκπληρώσω το χρέος μου». 
Απόσπασμα από τον Όρκο της Φιλικής Εταιρείας, όπως παρατίθεται στο βιβλίο του Σακελλάριου Γ. Σακελλαρίου, Οδησσός 1909, σελ. 34

Ο όρκος της Φιλικής Εταιρείας δεν είναι ένα απλό τυπικό μυήσεως σε συνωμοτική οργάνωση, σε ηγετική ομάδα εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα. Είναι το ψυχολογικό χρονικό του υπόδουλου Ελληνισμού. Συνάμα αποτελεί έναν πνευματικό χάρτη, με σπουδαίους οδοδείκτες, στίγματα, που μπορούν να μας βοηθήσουν να αποδράσουμε από τα σύγχρονα δεσμά – αλυσίδες υλοποιημένες μέσα στην προσωπικότητα και τις σκέψεις μας. Αόρατη η φυλακή μας. Γι' αυτό δυσκολευόμαστε να βρούμε αντικλείδια ή εκρηκτικά ικανά να θραύσουν, να διαλύσουν τους τοίχους τους. Αυτό το αιματηρό κείμενο θα έπρεπε να είναι ένα από τα ελάχιστα γραπτά μνημεία του πολιτισμού μας, τα οποία θα έπρεπε να αποστηθίζουν μέχρι... τελείας οι μαθητές. Είναι ταξίδι λέξεων σε συναισθήματα, φόβους, χρόνους, καταστάσεις με προορισμό τον μοναδικό άξιο λόγου στην ανθρώπινη περιπέτεια: την Ελευθερία. Ό,τι δεν σχετίζεται με την Ελευθερία, άλλωστε, δεν έχει και τόσο ενδιαφέρον.

Μίσος

Οι Φιλικοί, μεσαίοι έμποροι, λόγιοι, υπάλληλοι ή αξιωματικοί, άπαντες ήταν ολοκληρωμένες προσωπικότητες. Ακόμα κι αν τους έλειπαν ψηφίδες, η μύησή τους και η διασύνδεσή με την υποσχετική του φόνου των τυράννων και των συνεργατών τους καθώς και του δικού τους θανάτου αρκούσαν για να συμπληρώσουν την εικόνα του ενάρετου πολεμιστή. Τα πιο ταχύρρυθμα μαθήματα φιλοσοφίας που έχουν δοθεί ποτέ, ήταν οι σκιές των κεριών στην αίθουσα όπου δινόταν ο όρκος. Η εικόνα. Η εναλλαγή σιωπής και ψιθύρων. Οι αιμάτινες λέξεις, ποτισμένες με ατόφιο μίσος για τον εχθρό, δάκρυα για τον συλλογικό πόνο, αγάπη για τον εταίρο, αυτοταπείνωση. Ένα αληθινό ψυχόδραμα με την καθαρτήρια κατάληξη: την απόφαση, την πράξη.
Ακριβώς αυτό λείπει από τα τρέχοντα ασυνάρτητα αναρριπίσματα της θλίψης μας. Η οργή δεν έχει γίνει μίσος. Το μίσος δεν έχει κατασταλάξει σε απαρασάλευτη βούληση να δράσουμε «κατά πάντα τρόπον προς βλάβην και αυτόν τον παντελή όλεθρον» των εχθρών του Γένους μας. Θυμίζουμε τους «φρέσκους» εγκλείστους των φυλακών που τον πρώτο καιρό σχεδόν αρνούνται να συνειδητοποιήσουν το ειδικό βάρος της κατάστασής τους. Δεν μπορούν να δεχτούν την εμπράγματη απώλεια της ελευθερίας τους και βαριούνται ακόμα και να διαβάσουν τη δικογραφία τους, να ασχοληθούν με την υπόθεσή τους.

Τι πράττειν

Τα πράγματα είναι απλά. Πάντα είναι. Έλληνες και τύραννοι δεν χωρούν στον ίδιον τόπο. Ελευθερία και σκλαβιά δεν μπορούν να συνυπάρξουν. Τα πρόσωπα που στελεχώνουν τις ορδές των Δαρείων και των Ιμπραήμ είναι γνωστά. Το ίδιο και οι απεχθείς «οπαδοί και ομόφρονές» τους. Προς το παρόν, οι λόγχες τους δεν διακρίνονται στον ορίζοντα. Τα όπλα τους έχουν διαφορετική υφή και φύση. Είναι η «επικοινωνία» όπως ψευδεπίγραφα αποκαλούν την προπαγάνδα τους, το χρήμα. Ευτυχώς για όλους μας, η υπεροπλία τους δεν είναι τόσο συντριπτική – όση θα έπρεπε να έχει κάθε στράτευμα που γνωρίζει ότι έχει απόλυτο άδικο. Από τα προαναφερθέντα οπλικά συστήματα διαθέτουν και οι ημέτερες δυνάμεις. Η αδιαλλαξία και η σφοδρή επίθεση - όταν η περίστασις το συγχωρεί- είναι τα επόμενα επεισόδια της σύγχρονης τραγωδίας, όπου συμμετέχουμε θέλοντας και μη. Η Φιλική Εταιρεία, η «αόρατος αρχή» μας, βρίσκεται πάντα εν λειτουργία. Μέσα μας...