Η ελληνικότητα ως κιβωτός σωτηρίας

Στιγμιότυπο από τις Δελφικές Εορτές του 1930. Στην πρώτη σειρά: Η Εύα Σικελιανού, Ester Lombardo, Atanasio Cataro, Άγγελος Σικελιανός, Θανάσης Βελούδιος και ο Νίκος Αιγινίτης, που κρατά δενδρύλλιο παπύρου λίγο πριν το φυτέψει. Αριστερά στη φωτό ο Νικόλαος Πλαστήρας και πίσω του ο Γάλλος λόγιος Mario Meuner.

«Αλλά δεν είναι οι πέτρες, βέβαια, ή το χρήμα, που πραγματικά θα οικοδομήσουν στην Ελλάδα, αυτή τη νέα και παγκόσμια Κιβωτό. Την Κιβωτόν αυτή θα την οικοδομήσει η φωτεινή συνεργασία όλου του κόσμου, αλλά προ πάντων η ευθύνη των Ελλήνων να τη στήσουνε ως Έννοια μεταξύ τους, για να κλείσουνε και πάλι στα βάθη της τον σπόρο της ακέραιης αναγέννησης του Ανθρώπου απ' τη δύναμη της Θέλησης, του Νου και της Αγάπης για να τους χρησιμέψει, όσο πιο σύντομα μπορούνε, ως το σύνθημα μιας σύψυχης Εξόδου, μιας ομόθυμης θερμής αποδημίας, ηθικής, πνευματικής, κοινωνικής τους από ένα σε άλλο επίπεδο Ζωής».

Από την εισήγηση του Άγγελου Σικελιανού για την ανάγκη ίδρυσης Δελφικού Πανεπιστημίου. Πρώτη δημοσίευση το 1932, ανατύπωση στην ειδική έκδοση του περιοδικού ΗΩΣ, αρ. 103-107, σελ. 255, έτος 1967

Ο ποιητής και ιεροφάντης του Ελληνισμού Άγγελος Σικελιανός είχε κατανοήσει τον μηχανισμό του μεγαλείου του πολιτισμού που σημάδεψε τον τόπο μας. Επιδίωκε να τον θέσει ξανά σε λειτουργία βασιζόμενος σε σταθερές και νόμους, που δεν γίνεται να λαθέψουν ποτέ. Ο μηχανισμός αυτός είναι απλός: Φώτιση. Στα παιχνίδια του φωτός μπορεί κάποιος να
διακρίνει τις όψεις της ακμαίας ιστορίας μας και εν τη απουσία του θεριεύει η παρακμή. Με το φως είχε μετρήσει και τις ηλικίες των Ελλήνων. Στο ίδιο κείμενο, έγραφε σχετικά: «Η φυσιολογική, η ηθική και η ιστορική ηλικία άλλωστε των διαφόρων λαών δεν είναι διόλου η ίδια, αλλά ενώ άλλοι, όπως λέει ο Strada, ευρίσκονται στην εποχή του 'σπέρματος', υπάρχουνε άλλοι που διατρέχουνε την ηλικία του 'αίματος', ενώ άλλοι είναι φθασμένοι στην πνευματική τους ηλικία κι ενώ τέλος είναι κάποιοι ικανοί στο να συνθέσουν και τις τρεις αυτές δυνάμεις [...] ασφαλώς επιφορτίζονται για τούτο, με πιο σύνθετα προβλήματα και με μια κάποια συνθετότερη ευθύνη και μια ξέχωρη στον κόσμο αποστολή».

Βίωμα και παράδοση

Η ξέχωρη στον κόσμο αποστολή, που έχουν οι Έλληνες και κατανοούσε ο συνδημιουργός (μαζί με την Εύα Σικελιανού Πάλμερ) της Δελφικής Ιδέας είναι η Παιδεία, σε όλες τις εκφάνσεις της. Προϋπόθεση της Παιδείας για τον Σικελιανό ήταν η εθνική αυτογνωσία. Δεν μπορεί ο λαός μας να βαδίσει κάπου αν δεν γνωρίζει την αφετηρία του και δεν «σημαδεύει» έναν προορισμό. Επίσης είναι ανάξιο λόγου και πολύ στενάχωρο (με την κυριολεκτική έννοια του όρου) να κονταίνουν τα όνειρα μέχρι το επίπεδο των υλικών ευκολιών. Η άνεση, η τρυφή και τα εκατομμύρια των εκατομμυρίων σε καταθέσεις, ομόλογα και μετοχές είναι εφικτά και για τους ακάματους εργάτες αλλά και για τις οργανωμένες συμμορίες. Δεν μπόρεσε ποτέ ο Κροίσος να κάνει μόνος του τη διαφορά. Για όλες τις γενιές της ανθρωπότητας που ακολούθησαν το πέρασμά του από τη γη και για όλες όσες έπονται δεν θα άξιζε κάτι το όνομα του βασιλιά της Λυδίας αν δεν είχε την τύχη να συνομιλήσει με τον Σόλωνα. Η ύλη είναι κάτι αλλά νοηματοδοτείται μόνο από το πνεύμα. Αλλιώς είναι τίποτα.
Η φιλοδοξία της μετατροπής της χώρας σε κάτι που αρμόζει στη φύση της είναι η ευγενέστερη και ορθότερη όλων. Η Δελφική Ιδέα, οι Δελφικές Γιορτές, η ίδρυση ενός Δελφικού Πανεπιστημίου σίγουρα φαντάζουν ουτοπίες και βόλτες στα σύννεφα σε όλους εκείνους που δεν προτείνουν τίποτε περισσότερο από γκρίζα, πειθήνια εικοσιτετράωρα μέχρι τον θάνατο. Όμως, η εναρμόνισή μας με το φωτεινό, απρόσμενα ποικίλο και μεταβαλλόμενο τοπίο μας είναι μονόδρομος. Όσες φορές έχει ακολουθηθεί η οδός που έχουν υπαγορεύσει παράγοντες εκτός Ελλάδος η κατάληξη ήταν η απώλεια του ελέγχου από την πλευρά του λαού μας και η απόδοση κάθε εξουσίας στους εκάστοτε «υποβολείς» της άποψης περί πραγματικότητας, δέοντος και αγαθού.
Με τον υλισμό το έθνος μας έχασε ακόμα και την πρόσβαση στην ύλη. Με την υπερπροβολή του παράγοντα «ιδεολογία» χάθηκε η επαφή με την παράδοση. Ακόμα κι αν δεν έχει κάποιος θεωρητική προσέγγιση της ελληνικότητας σίγουρα διαθέτει βιωματική σχέση με την ουσία του πολιτισμού μας. Αυτό το βίωμα αρκεί για να πείσει πόσο δίκιο είχε ο Σικελιανός.