Ψυχολογικές Επιχειρήσεις στο πανί

Ο Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ και η Ίνγκριντ Μπέργκμαν μετέτρεψαν σε τέχνη το προπαγανδιστικό φιλμ «Καζαμπλάνκα» που προβλήθηκε το 1942.

«Πράγματι, το Χόλυγουντ αποτέλεσε κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο το ιδεολογικό οπλοστάσιο, σε επίπεδο λαϊκής αντίληψης, της αμερικανικής προπαγάνδας. Ακόμη και σήμερα ενίοτε δεν γίνεται αντιληπτό ότι ταινίες όπως η «Καζαμπλάνκα» (1942) αποτελούσαν αμιγώς προπαγανδιστικά έργα, ακριβώς όπως οι αντίστοιχες δημιουργίες του εθνικοσοσιαλιστικού ή του σοβιετικού καθεστώτος. Πολυάριθμοι αστέρες του κινηματογραφικού στερεώματος ενεπλάκησαν σε ειδικές περιοδείες, υποστηρίζοντας τα πολεμικά ομόλογα, που συνεισέφεραν στη στρατιωτική προσπάθεια, ή ενθαρρύνοντας τις εκστρατείες συλλογής απορριμμάτων. Στο εσωτερικό μέτωπο παρατηρείτο εξιδανίκευση του αμερικανικού συστήματος, της δημοκρατικής κοινωνίας και της ελεύθερης αγοράς, βασικών στοιχείων της καπιταλιστικής αστικής ζωής. Χαρακτηριστικές τέτοιες δημιουργίες ήταν η σειρά ταινιών «Γιατί πολεμάμε» των ετών 1942 - 45, την οποία σκηνοθέτησε ο Φρανκ Κάπρα. Παρόμοια έργα σκηνοθέτησαν οι γνωστοί σκηνοθέτες Τζων Φορντ  και Τζων Χιούστον. Ο Αμερικανικός Στρατός και το Ναυτικό διέθεταν επίσης

κινηματογραφικές υπηρεσίες όπου συνεργάζονταν στελέχη της βιομηχανίας του Χόλυγουντ, ενώ αντίστοιχα τμήματα υπήρχαν και στην OSS (σ.σ.: πρόδρομος της CIA). Στην αμερικανική κοινωνία, δηλαδή, δημιουργήθηκε έντεχνα ένας μύθος εικόνων, συμβόλων και αναφορών, σύμφωνα με τον οποίον ένα φιλειρηνικό, πολιτισμένο σύνολο υπερασπιζόταν τον τρόπο ζωής του από την αναθεώρηση μιας νέας ηθικής τάξης την οποία προωθούσε ο Άξονας».
Απόσπασμα από την (αδημοσίευτη) εργασία «Ψυχολογικές Επιχειρήσεις των ΗΠΑ στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο», του Πασχαλίδη Ιωάννη υποστρατήγου ε.α.
Ο υποστράτηγος Πασχαλίδης είναι ένας εκ των ελαχίστων αξιωματικών των Ενόπλων Δυνάμεων που έχει ασχοληθεί με τόση συστηματικότητα και έχει αφιερώσει αναρίθμητες ώρες στην πολύμοχθη εργασία της εξιστόρησης, της ανάλυσης και της παρουσίασης των επιτευγμάτων, των αποτυχιών και των δυνατοτήτων του… όπλου των Ψυχολογικών Επιχειρήσεων. Τα όπλα που απενεργοποιούν ανθρώπους ή τους μετατρέπουν από εχθρούς σε συμμάχους και τούμπαλιν είναι όσα απευθύνονται στην ψυχή, τον λογισμό, το συναίσθημα, το θυμικό ή και το ένστικτο. Όσοι ανοιγοκλείνουν επιτυχώς τους διακόπτες του νείκους και της φιλότητας, του φόβου και της τόλμης, της αποκαρδίωσης και της θέλησης για μάχη είναι εκείνοι που κατορθώνουν να έχουν μικρότερες απώλειες στα αιματηρά θέατρα των πολεμικών επιχειρήσεων με τα αληθινά, θανατηφόρα πυρά. Επιπλέον, οι κυβερνήσεις ή οι πολυεθνικές επιχειρήσεις, οι τράπεζες και τα σύμπλοκα συμφερόντων που ενώνονται για διάφορους (μη διαφανείς) λόγους, έχουν τελειοποιήσει την τεχνική διεξαγωγής ψυχολογικών επιχειρήσεων. Τα νικηφόρα αποτελέσματά τους είναι τόσο προφανή και κραυγαλέα όσο η πραγματικότητα που αντικρίζουμε – αν μπορούμε να τη διακρίνουμε κι αυτήν μέσα από τα νέφη της παραπληροφόρησης και της προπαγάνδας, που θολώνουν την όραση και την κρίση μας.

Οθω-μανία

Το ενδιαφέρον στην περίπτωση του αμερικανικού κινηματογράφου είναι το πρόδηλο: η εθνική προπαγάνδα, ο εγκωμιασμός των ενόπλων δυνάμεων και της δράσεως των στελεχών των υπηρεσίες πληροφοριών , η δαιμονοποίηση των κατά καιρούς αντιπάλων των ΗΠΑ και το λανσάρισμα της κυρίαρχης ιδεολογίας της ελίτ που τρέφεται από την ισχύ τούτου του κράτους γίνονται με τόση επιτυχία ώστε έχουν φτάσει να αποτελούν κομμάτι της… παράδοσης των πνευματικά κατακτημένων χωρών. Ακόμα και σε ορισμένα στίγματα του παγκοσμίου χάρτη όπου το άκουσμα του ονόματος της Αμερικής προκαλεί δυσφορία, οι αρχιτέκτονες των χολυγουντιανών ψευδαισθήσεων είναι πάλι νικητές. Τα πνευματικά αντίμετρα των αντιπάλων της υπερδύναμης ακολουθούν ακριβώς ταυτόσημες αισθητικές γραμμές με εκείνες των Αμερικανών. Πόσο «αντιαμερικάνικη» μπορεί να είναι μια ταινία όταν προσφέρει την ίδια αίσθηση με όσες παράγονται στα χολυγουντιανά στούντιο; Όταν το μοντάζ, η μουσική επένδυση, τα πλάνα, τα εφέ, οι σκηνές που επιλέγεται να προβληθούν σε αργή κίνηση ή σε μεγαλύτερη ταχύτητα έχουν την «αύρα» των αμερικανών δημιουργών τότε ίσως να μην παίζει και πολύ μεγάλο ρόλο το περιεχόμενο της ταινίας.
Είναι περιττό να αναφερθεί ότι όσοι έχουν ενστερνιστεί αυτό το πολιτισμικό μοντέλο θα έχουν ελάχιστες ή μηδενικές ψυχολογικές αντιστάσεις στα προτάγματα και τη βούληση της Ουάσιγκτον. Αν κάτι θεωρείται αντίπαλο προς τα ημέτερα συμφέροντα και τις αξίες μας, πρώτα πρέπει να ηττάται εντός, στο συνειδησιακό-ψυχολογικό πεδίο.
Στα καθ’ ημάς τώρα, το επίπεδο είναι ακόμα πιο χαμηλό από εκείνους που θα κληθούν μια μέρα να εκβάλουν από μέσα τους το φάντασμα του Μπόγκαρτ και τον κομψό ίσκιο της Μπέργκμαν. Η ελληνόφωνη «ελίτ» της μικρής οθόνης (σε στελεχικό και ιδιοκτησιακό επίπεδο) έχει καταληφθεί από οθωμανικά στοιχειά που γαβγίζουν ερωτόλογα στα τούρκικα και θαμπώνουν τους καθοδικούς σωλήνες με τα πυκνά μουστάκια τους.