Ἡ μαντεία τοῦ Κωνσταντίνου Καβάφη γιά τήν φαύλη ἐξουσία

Ἀπό τήν οἰκία τοῦ ποιητή στήν Ἀλεξάνδρεια τῆς Αἰγύπτου.

Δέν ανησύχησεν ὁ Νέρων ὅταν ἄκουσε
τοῦ Δελφικοῦ Μαντείου τόν χρησμό.
“Τα ἑβδομήντα τρία χρόνια νά φοβάται”.
Εἶχε καιρόν ἀκόμη νά χαρεῖ.
Τριάντα χρονώ εἶναι. Πολύ ἀρκετή
εῖν’ ἡ διορία ποῦ ὁ θεός τόν δίδει
γιά νά φροντίσει γιά τούς μέλλοντας κινδύνους.

Τώρα στήν Pώμη θά ἐπιστρέψει κουρασμένος λίγο,
ἀλλά ἐξαίσια κουρασμένος ἀπό τό ταξείδι αὐτό,
ποῦ ἦταν ὅλο μέρες ἀπολαύσεως -
στά θέατρα, στούς κήπους, στά γυμνάσια...
Των πόλεων τῆς Aχαΐας ἑσπέρες...
Ἄ τῶν γυμνῶν σωμάτων ἡ ἡδονή πρό πάντων...

Aυτά ὁ Νέρων. Καί στήν Ἰσπανία ὁ Γάλβας
κρυφά τό στράτευμά τοῦ συναθροίζει καί τό ἀσκεῖ,
ὁ γέροντας ὁ ἑβδομήντα τριώ χρονώ.

Κωνσταντίνου Καβάφη Ἅπαντα, «Ἡ Διορία τοῦ Nέρωνος», ἐκδοτικός ὀργανισμός Πάπυρος, σελ. 58

Ἡ ἀνθρωπότητα, στή σπειροειδή περιστροφική κίνησή τῆς, στά λεπτοφυή ἀστρικά μονοπάτια καί τά παχύρρευστα ὕδατα τοῦ χρόνου, εἶναι ὑποχρεωμένη νά αναμιμνήσκει, νά λησμονεῖ καί νά επανανακαλύπτει τόν ἑαυτό τῆς. Οἱ περίοδοι τῆς ἀναμνήσεως φέρουν τό χρῶμα, τά ἐμβλήματα καί τήν ἀξία τοῦ χρυσοῦ. Τα γένη, ποῦ εμβαπτίζονται στή γνώση τῆς ἀνάμνησης, εἶναι χρυσά καί οἱ τρόποι τούς ὁμοίως. Ἡ ἐποχή τῆς λήθης εἶναι σιδηρᾶ καί τά παιδιά τῆς φέρουν τά στίγματα τούτου τοῦ μετάλλου, ἐνῶ δοκιμάζονται ἀπό τήν ἰσχύ τοῦ ὅταν πέφτει πυρακτωμένο, ὁρμητικό, τέμνον, ὁδηγημένο ἀπό χέρι ἐχθρικό πάνω στίς σάρκες τούς. 

Στον πολιτισμένο κόσμο, μία μέθοδος γιά νά ἐπανέλθει ἡ γνώση ἀπό ἐκεῖ ποῦ ἀπέδρασε εἶναι ἡ ἀνάγνωση. Δηλαδή, νά διατρέξουν οἱ ὀφθαλμοί, νά ἀκούσουν τά ὦτα, νά αἰσθανθοῦν τά ἀκροδάχτυλα τῶν ἀνθρώπων ψηφία φέροντα τά σύμβολα τῆς
γνώσης. Το διάβασμα εἶναι ἡ πολυτελέστερη καί φθηνότερη ἀναψυχή (όχιδιασκέδαση) ποῦ ἔχει διαθέσιμη ὁ ἔμφρων ἄνθρωπος σέ χώρα στοιχειωδῶς λειτουργοῦσα. Μπορεῖ στίς σελίδες κάποιου πονήματος νά θυμηθεί πτυχές τοῦ ἑαυτοῦ τοῦ, νά ἀναγνωρίσει ἥρωα, ἄγγελο ἤ δαήμονα (με τήν ἀρχαιοελληνική ἔννοια τοῦ δαήμονος = γνώστου) ποῦ ἦταν κάποτε ὁ ἴδιος ἤ μπορεῖ νά γίνει στό μέλλον. 

Ἄν ὁ χρόνος δέν ἔχει μονοσήμαντη ροή, μόνο πρός τά «ἐμπρός» δηλαδή, τότε ὁ ἄνθρωπος δύναται νά φέρει ἀναμνήσεις ἀπό τό μέλλον. Ὅλα αὐτά τά λίγα προλογικά, ἀσφαλῶς, ἔχουν νά κάνουν μέ τό ψιθύρισμα τοῦ Καβάφη ποῦ εἶναι τελικά τόσο ἠχηρό, ὥστε περνάει τά παραπετάσματα τῶν αἰώνων καί ἀποκαλύπτει τί εἶναι Ἑλλάς, Ἕλλην καί Ἑλληνισμός στή θαλερή ἀκμή τοῦ καί στήν ἄφευκτη παρακμή. 

Ἡ διδασκαλία τῶν ποιημάτων τοῦ Κωνσταντίνου Καβάφη πρέπει νά εἶναι ὑποχρεωτική ἀπό τήν πρώτη δημοτικοῦ ἕως τήν τρίτη λυκείου. Ὁ ἀναγνώστης, ἔχοντας διαβάσει καί αἰσθανθεῖ τά χρώματα, τίς ἐποχές, τίς ὀσμές καί τά βιώματα ποῦ ἀναδίνονται μέσα ἀπό τίς λεπτοσκαλισμένες λέξεις τοῦ Ἀλεξανδρινοῦ μύστη, καταλαβαίνει τί σημαίνει νά ἀνήκει κάποιος στή σπάνια τάξη τοῦ ἑλληνικοῦ κόσμου καί νά φέρει στούς ὤμους τοῦ τόν ἀβάσταχτο φόρτο τῆς Ἱστορίας ποῦ ἔγραψαν οἱ κορυφές καί τά βάραθρα τοῦ Γένους μᾶς. 

Σ' αὐτό τό ὑποδόρια σαρκαστικό -ἴσως καί σατιρικό- ποίημά τοῦ ὁ Καβάφης προειδοποιεῖ τούς ἡγέτες μέσα ἀπό τήν ἀφελή νερώνεια πρόσληψη τῆς πραγματικότητας. Ὄχι μόνο τῶν αὐταρχικῶν, τῶν αὐτοκρατόρων, τῶν ανοητευόντων, τῶν ἐπιπόλαιων, ἀλλά ὅλων! Ἐκείνων ποῦ στοχάζονται πάνω στούς ἀριθμούς ἀλλά στήν οὐσία τούς περιφρονοῦν. Ὅσων καμώνονται πῶς σέβονται τόν θεῖο λόγο, ὅμως τόν ἀκοῦν ἀσεβῶς μέσα ἀπό τά παραμορφωτικά φίλτρα τοῦ δικοῦ τούς συμφέροντος. 

Ὁ Νέρων, τό 67 μ.Χ., στά τριάντα του ἔτη, ἕναν χρόνο πρίν ἀπό τήν αὐτοκτονία τοῦ, εἶχε ἐπισκεφθεῖ τήν Ἑλλάδα. Κυριολεκτικά ὀργίασε! Συμμετεῖχε σέ πολλούς ἀγῶνες τούς ὁποίους -αυτοκρατορικῷ... δικαιώματι- κέρδισε ὅλους. Ἐπισκέφθηκε καί τούς Δελφούς γιά νά λάβει χρησμό. Ἔλαβε. Τόν ἑρμήνευσε κατά τό δοκοῦν. Φεύγοντας, συμπεριφέρθηκε σάν παραδοσιακός Ρωμαῖος πλιατσικολόγος. Βεβήλωσε τό ἱερό τῶν ἱερῶν παίρνοντας μαζί του στήν Ρώμη ἀναρίθμητα ἀναθήματα, ἀγάλματα (περίπου 500) καί ἀντικείμενα τέχνης ἀνεκτίμητης ἀξίας. Την ἴδια στιγμή πού ἐκεῖνος ξεφάντωνε καί νόμιζε ὅτι εἶχε χρόνο πολύ μπροστά του, οἱ μύλοι τοῦ χρόνου ἄλεθαν τό παρόν του καί ὁ γέρων Γάλβας, διοικητής τῶν στρατευμάτων στήν Ἰσπανία, ἑτοίμαζε τήν ἐξέγερση, ἡ ὁποία πῆρε τόν αὐτοκράτορα ἀπό τό τρυφερό του χέρι γιά νά τόν ὁδηγήσει στό γκρίζο βασίλειο τοῦ Ἅδη.

Ὁ χρησμός τῶν Δελφῶν ποῦ μᾶς θυμίζει ὁ θεῖος Καβάφης ἀπευθύνεται σέ ὅλους τούς ἡγεμονεύοντες. Δέν ἔχουν χρόνο πιά, ἀλλά αὐτό δέν τό ἔμαθαν ἀκόμα. Ἐκμέτρησαν τόν τρυφηλό βίο τους καί οἱ ἁπανταχοῦ Γάλβες προετοιμάζονται καί ἑτοιμάζονται...