Ἀσιατική ἀλαζονεία, ἑλληνική νέμεσις

«Ἡ Ναυμαχία τῆς Σαλαμίνας». Πίνακας τοῦ Κωνσταντίνου Βολανάκἡ (1837-1907)

«Ἄν συντρίψουμε τούς Ἀθηναίους καί τούς γείτονές τους, πού ζοῦν στήν χώρα τοῦ Φρύγα Πέλοπα, θά ἐπεκτείνουμε τόσο τήν Περσία, ὥστε τά σύνορά της θά φτάνουν στόν οὐρανό τοῦ Δία καί ὁ ἥλιος δέν θά βλέπει παρά μόνο χῶρες πού μᾶς ἀνήκουν. Μέ τήν βοήθεια σας, θά διασχίσω ὁλόκληρη τήν Εὐρώπη καί θά τήν κάνω μία μοναδική χώρα. Γιατί, ἄν ἀληθεύουν ὅσα μοῦ λένε, δέν ὑπάρχει οὔτε μία πόλη ἤ ἔθνος στόν κόσμο πού εἶναι ἱκανό νά μᾶς ἀποκρούσει, μόλις βγάλουμε τά Ἑλληνικά ἔθνη ἀπό τή μέση. Ἔτσι, ἀθῶοι καί ἔνοχοι θά ὑποστοῦν ὅλοι τόν ζυγό τῆς δουλείας».

Ἡροδότου «Ἱστορία 7 - Πολύμνια», κεφ. 8, Ἀθήνα: 1992, ἐκδόσεις Κάκτος, σελ. 47.

Μιά κεντρική ἰδέα πού διαπερνοῦσε τό σύνολο τοῦ ἀρχαίου ἀλλά καί τοῦ νεότερου ἑλληνικοῦ κόσμου ἦταν ἡ σκληρή τιμωρία πού ἐπιφύλασσαν οἱ θεοί γιά ὅλους ὅσοι ξεπερνοῦσαν τό μέτρο.

Ἡ ἀλαζονεία τοῦ ἰσχυροῦ καί ἡ περιφρόνηση τοῦ ἄγραφου νόμου γιά αὐτοκυριαρχία θεωρεῖτο ὅτι ὁδηγοῦσαν στόν ὄλεθρο. Στο 7ο βιβλίο τῆς Ἱστορίας τοῦ Ἡροδότου ὁ Ξέρξης καί ὁ Μαρδόνιος, μέ τούς λόγους τους, ἀναδεικνύονται σέ πρωταθλητές τῆς ἔπαρσης. Ὁ Ξέρξης ἐπιθυμεῖ, καταλαμβάνοντας τήν Ἑλλάδα, νά ἑνώσει τήν Εὐρώπη σέ μία χώρα, τῆς ὁποίας τά σύνορα θά φτάνουν «στόν οὐρανό τοῦ Δία», ἐνῶ «ἀθῶοι καί ἔνοχοι θά ὑποστοῦν τόν ζυγό τῆς δουλείας». Κάτι σάν τήν παγκοσμιοποίηση πού κηρύσσουν σήμερα οἱ
λύκοι πού μεταμφιέζονται μέ τήν προβιά τοῦ δικαιωματισμοῦ.

Σέ αὐτό τό κρίσιμο γιά τήν Ἱστορία τῆς ἀνθρωπότητας σημεῖο τῆς ἐξέλιξης τῆς σύγκρουσης Ἀσίας καί Εὐρώπης βλέπουμε, τοὐλάχιστον ὅσον ἀφορᾶ τήν ἡροδότεια ἀφήγηση, ὅτι ἡ μεγαλομανία τοῦ Ξέρξη συνοδεύεται καί ἀπό μία ἀποδοχή καί διά τῶν λόγων προαγωγή τοῦ «δικαίου» τῆς ἰσχύος.

Ὁ Ξέρξης, παραδομένος στό μεθύσι τῆς δύναμης, δέν ἐνδιαφέρεται ἄν ἕνα πρόσωπο ἤ σύνολο ἔχει «ἐνοχή» ἐνώπιον τῆς αὐτοκρατορίας του. Τον ἀπασχολεῖ μόνον ἡ ἐπιβολή - ἀκόμα καί στούς δικαίους.

Ὁ Μαρδόνιος, προσπαθώντας νά πείσει τόν Ξέρξη καί τούς ὑπόλοιπους Πέρσες νά ἐκστρατεύσουν κατά τῶν Ἑλλήνων, κινεῖται στό ἴδιο λεκτικό μοτίβο μέ τόν βασιλιά του καί ὑπερθεματίζει: «Κάθε σοῦ λέξη εἶναι σωστή κι ἐξαίρετη καί ξέρω ὅτι δέν θά ἐπιτρέψεις στούς ἀχρείους Ἴωνες τῆς Εὐρώπης νά μᾶς γελοιοποιοῦν» λέει στόν Ξέρξη, ἐνῶ ποντάρει ἐπιπλέον καί στήν ἀπληστία του. Ἀναφέρει στή δημηγορία του ὅτι οἱ Πέρσες, πού εἶναι οἱ καλύτεροι πολεμιστές στόν κόσμο, πάταξαν χωρίς καμία ἀφορμή ἀλλά λόγω τῆς βούλησης γιά ἐπέκταση σπουδαία ἔθνη, ὅπως οἱ Ἰνδοί, οἱ Σάκες, οἱ Ασσύριοι καί οἱ Αἰθίοπες, καί δέν ἔχουν νά φοβηθοῦν τίποτα ἀπό τούς Ἕλληνες.

Στο 7ο βιβλίο γίνεται μία σειρά ἀπό ἀναγγελίες ἀπό τήν πλευρά τῶν Περσῶν, φιλόδοξες καί γεμάτες αὐτοπεποίθηση. Ὁ ἀναγνώστης γνωρίζει ὅτι οὔτε μία θετική γιά τούς Πέρσες πρόβλεψη δέν πρόκειται νά ἐπαληθευτεῖ. Ἡ ὕβρις τῶν Περσῶν -καί τοῦ Μεγάλου Βασιλέα προσωπικά-, τό ξεπέρασμα κάθε μέτρου καί ἡ προοικονομία γιά ὅ,τι ἐπρόκειτο νά ὑποστοῦν εἶναι στοιχεῖα πού παραπέμπουν στήν τραγωδία, μία ἑλληνική ἐπινόηση, ἡ ὁποία χρησίμευσε στήν ἀνθρωπότητα καί γιά νά διδάξει τίς δεινές συνέπειες πού φέρει στόν ἀλαζόνα ἡ ὑπέρβαση τοῦ μέτρου.

Ἐκεῖ πού διαφαίνεται πλέον ὡς ἀναπόφευκτη ἡ τιμωρία γιά τήν ύβρη τῶν Περσῶν εἶναι τό τέλος τοῦ 7οὐ βιβλίου τοῦ Ἡροδότου, ὅπου διαπράττεται ἡ ἀτίμωση τοῦ πτώματος τοῦ βασιλιά τῆς Λακεδαίμονος Λεωνίδα ἀπό τόν Ξέρξη ἔπειτα ἀπό τή Μάχη τῶν Θερμοπυλῶν. Ἡ παραβίαση τῶν θεϊκῶν νόμων ἀπό τήν πλευρά τῶν ἐπηρμένων ἐπιτιθεμένων δέν μποροῦσε παρά νά προκαλέσει τήν καταστροφή.

Ἐπίσης ἀξιοσημείωτο εἶναι τό γεωπολιτικό ἀπαράλλαχτο πού συνδέει τήν ἀρχαιότητα μέ τό σήμερα μέ τό νῆμα τοῦ πολιτισμοῦ. Ὅ,τι ὑπάρχει πέραν τοῦ Αἰγαίου θέλει νά ἐπεκταθεῖ πρός τή Δύση καί σέ βάρος της. Ἡ Ἑλλάδα, ἀπό τίς ἡμέρες πού ἀποφασιζόταν ἡ πολεμική ἐκστρατεία τοῦ Δαρείου κι ἔπειτα ἐκείνη τοῦ Ξέρξη ἐναντίον τῶν Ἀθηνῶν, ἀποτελεῖ τήν ἐμπροσθοφυλακή τῆς Δύσης. Ἐμεῖς τό γνωρίζουμε, ἡ Ἀσία τό γνωρίζει καί οἱ ὑπάρχουσες δυνάμεις πού συναπαρτίζουν αὐτό πού λέμε «Δύση» καμώνονται ὅτι τό ἀγνοοῦν.

Σέ κάθε περίπτωση, τό σύνολο τῆς ἱστορικῆς ἐμπειρίας μας πρέπει νά μᾶς νουθετεῖ καί νά καθοδηγεῖ τά βήματά μας. Ὅπως καί τότε ἔτσι καί σήμερα στό βάρος τῶν δοκιμασιῶν μᾶς δέν πρόκειται νά βροῦμε ἀρωγούς ἄλλους ἀπό ἐμᾶς τούς ἴδιους.